Wiadomości
Inwestycje
Jednostki
Spółki
Logowanie
85 lat Skarżyska-Kamiennej
Zaczęło się od Kamiennej
W dotychczasowych pracach zwykło się datować oficjalne rozpoczęcie starań o nadanie praw miejskich dla Kamiennej od wystąpienia radnego gminnego - Andrzeja Battruszajtisa podczas zgromadzenia w dniu 23 stycznia 1920 r. Tymczasem już u progu niepodległości wybrana w tajnym głosowaniu w dniu 24 lutego 1918 r. 32-osobowa Rada Gminy Kamienna podjęła szereg bardzo odważnych decyzji w tej sprawie.
W 1918 r. odbyła ponad 30 posiedzeń, z czego wiele miejsca zajęły sprawy poświęcone rozwojowi osady. Ważne, z punktu widzenia walki o nadanie praw miejskich, było posiedzenie rady w dniu 16 czerwca 1918 r. W trakcie obrad radny, inżynier aerodynamiki, absolwent szkoły politechnicznej w Nancy we Francji, ówczesny nauczyciel miejscowego gimnazjum - Witold Milkuszyc zgłosił wniosek by: "wobec tego, że wszelkie sprawy dochodowe [gminy] rozbijają się stale o to, że nie mamy dowodów, że osada nasza jest na prawach miejskich, wnieść na najbliższe posiedzenie Rady Gminnej wniosek uchwalenia przemianowania osady naszej na miasto, a dla przekonania, że tak obywatele, jako też i mieszkańcy na podobnej zmianie nie tylko nie stracą, lecz przeciwnie - zyskają, wytuszczy szereg dobrodziejstw oraz źródet dochodów gminnych na ewentualne pokrycie zwiększonych podatków...".
Sprawa wydawała się niezwykle ważna, stąd nie czekano do następnego posiedzenia, bowiem chwilę później radny Andrzej Baltruszajtis poparł tę myśl koniecznością "wybrania delegacji w sprawie odszukania dowodów, że osada nasza jest na prawach miejskich, ewentualnie gdyby takowych nie udało się wspomnianej delegacji odszukać, o wyjednanie u Komendy Powiatowej zatwierdzenia osady naszej na prawach miejskich".
Wniosek Bałtruszajtisa zyskał pełną aprobatę, na realizację jego pomysłu "wyrażono swa zgodę przez aklamację...". Jest to pierwszy znaczący głos w sprawie nadania praw miejskich dla Kamiennej. Bez większych problemów wybrano skład delegacji. Znaleźli się w niej: wnioskodawca - Andrzej Baltruszajtis, Kazimierz Witwicki, Wladyslaw Cichocki, Waciaw Czaplarski i Antoni Sieczka. Ze względu na rolę jaką odegrali w kluczowej sprawie starań o prawa miejskie dla Kamiennej warto przybliżyć ich sylwetki.
Andrzej Baltruszajtis, najczynniejszy z radnych w latach 1918-1922. Jemu zawdzięczamy szereg inicjatyw "miastotwórczych", bez przesady możemy nazwać go "ojcem" miasta. Urodził się 3 listopada 1881 r. w niewielkiej wsi powiatu mariampolskiego - Samaniszkach. Młodość spędził na Litwie, naukę rozpoczął w Wejwerach, później Sejnach, naukę kontynuował w Dąbrowie w Szkole Górniczej. Po zamknięciu szkoły trafił na Uniwersytet Jagielloński, tu studiował fizykę, chemię i matematykę. Wybuch I wojny światowej oraz śmierć jego opiekuna naukowego - prof. Augusta Witkowskiegio przerwały jego pracę naukową. W dniu wybuchu wojny poślubił Martę Shubert - koleżankę ze studiów. Urodzona w Uranowie w Czechach 4 lutego 1887 r., po obronionym doktoracie w marcu 1914 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierowała laboratorium central- nym w Kaznowie (koło Pilzen w Czechach). Oboje trafili do Kamiennej latem 1916 r. Andrzej Bałtruszajtis włączył się w wir pracy społecznej, stał się członkiem Komitetu Obywatelskiego. Na mocy porozumienia z Komisją Szkolną od l sierpnia 1916 r. został dyrektorem miejscowego gimnazjum. Wkrótce pełnił szereg funkcji oświatowych, został skarbnikiem Sekcji Szkolnej. Był gorącym zwolennikiem powszechnej oświaty w osadzie. Podczas Zgromadzenia Gminnego 12 maja 1918 r. wnioskował "aby jak najprędzej wprowadzić ogólne, powszechne, przymusowe nauczanie w gminie". Przez cały czas pozostawał pełnym inwencji bojownikiem o prawa miejskie. Z Kamienną związany był aż do śmierci, tj. do 28 maja 1941 r.
Inż. Kazimierz Witwicki - był jednym z zamożniejszych obywateli Kamiennej, od 1912 r. właścicielem "Odlewni Żelaza i Emalierni J. Witwicki". Zasłużył się jako aktywny członek Komitetu Obywatelskiego w Kamiennej i radny gminny od 1914 r. (z przerwami).
Władysław Cichocki - 43-letni handlowiec, członek Komisji Gimnazjalnej, działacz Komitetu Obywatelskiego oraz Sekcji Szkolnej.
Wacław Czaplarski - ur. w Skierniewicach w 1875 r., działacz PPS-u, zasłużony w rozbrajaniu okupanta austriackiego. Stał na czele Komitetu przejmującego władzę w listopadzie 1918 r. Autor kilku śmiałych pomysłów związanych z rozwojem Kamiennej. Zmarł 20 listopada 1926 r60.
Antoni Sieczka - ur. w 1869 w Kamiennej, bardzo popularny, 49-letni wówczas rolnik z Kamiennej, członek Komitetu Obywatelskiego, znany społecznik, wieloletni radny gminny. Zmarł 10 lutego 1935 r. w Kamiennej.
Nie jest nam znana w szczegółach działalność tej tzw. komisji miejskiej. Z całą pewnością nie udało się jej pozyskać dla tej inicjatywy władz powiatowych. Znacząca rola delegacji polegała głównie na popularyzowaniu idei nadania praw miejskich dla Kamiennej. Wydaje się to bardzo istotne, gdyż opór części mieszkańców osady obawiających się większych podatków oraz szczególnie okolicznych wsi przeciwnych nadaniu praw miejskich był bardzo duży, o czym wielokrotnie w najbliższych latach się przekonano.
Pomysł uzyskania praw miejskich dla Kamiennej powrócił u progu niepodległości, na początku listopada 1918 r. Rozpisanie nowych wyborów do Rady Gminnej w dniu 8 listopada 1918 r., przyniosło ponowny sukces zwolennikom praw miejskich dla Kamiennej z Baltruszajtisem na czele. Warto przy okazji dodać, że za jego zgodą i wsparciem od sierpnia 1917 r., aż do chwili rozbrojenia okupantów w lokalu gimnazjum mieścił się oddział Polskiej Organizacji Wojskowej zorganizowany z harcerzy. W szkole odbywały się potajemne zebrania, przechowywano broń. Bałtruszajtis w późniejszym okresie utrzymywał, że "organizacja i posiadana przez nią broń niepokoiła żandarmerię austriacką... wspomniany oddział brał czynny udział w rozbrajaniu okupantów".
Tak więc na fali sukcesów niepodległościowych, wychodzenia z konspiracji, rozbrajania dotychczasowych austriackich okupantów zwolennicy nadania praw miejskich wyszli z nową inicjatywą. Za sugestią Baltruszajtisa, idąc drogą tworzenia faktów dokonanych, chcieli przeprowadzić w szybkim czasie wybory do Rady Miasta. Był to pomysł odważny, czekanie na rozstrzygnięcie w tej materii konstytuujących się dopiero polskich władz państwowych, przeciągnęłoby problem w czasie. Tym bardziej, że Kamienna miastem nigdy wcześniej nie była. Ogłoszenie wyborów, wybranie rady miejskiej, w konsekwencji władz miasta mogłoby, siłą rzeczy, stworzyć nowy stan prawny i tym samym zostać zaakceptowany przez konstytuującą się władzę nadrzędną.
Przygotowany został plan działania, jego realizację zaczęto od wydania w dniu 8 listopada 1918 r. odezwy "Do Mieszkańców Kamiennej". Jej treść ze względu na wagę problemu przytoczymy w całości:
"Obywatele! Dziś w Waszych rękach spoczywa stworzenie Rzeczypospolitej demokratycznej. Stojąc na stanowisku praw Człowieka i Obywatela Rada Miejska w Kamiennej postanowiła w ciągu 10-ciu dni rozpisać i dokonać wyborów na zasadach tajnego, powszechnego bez różnicy pici, równego, bezpośredniego proporcjonalnego głosowania do Nowej Rady Miejskiej, w ręce której obecna Rada złoży swe mandaty".
Warto dodać, że cytowana radykalna odezwa podpisana przez 18 radnych64 poprzedziła w czasie przygotowaną pod koniec listopada 1918 r. przez rząd Jędrzeja Moraczewskiego państwową ordynację wyborczą do sejmu, tak więc proponowane demokratyczne, pięcioprzymiotnikowe zasady wyborcze były odbiciem wewnętrznej dyskusji i osobistych poglądów czołowych członków rady gminy.
10 listopada 1918 r. odbyło się przed południem pierwsze posiedzenie wyłonionej Komisji Wyborczej. Jej skład przedstawiał się następująco: przewodniczącym komisji został przez aklamację Kazimierz Węgrzecki - popularny działacz Komitetu Obywatelskiego, jego zastępcą: Józef Janikowski, miejscowy lider PPS-u. "Komisja korzystając z prawa kooptacji, wobec ogłoszonego prawa równouprawnienia kobiet postanowiła powołać trzy przedstawicielki w osobie p. dr Baltruszajtis Marty [została sekretarzem Komisji - Z.K.], p. Niemyskiej Antoniny i Barańskiej Heleny".
W dotychczasowych pracach zwykło się datować oficjalne rozpoczęcie starań o nadanie praw miejskich dla Kamiennej od wystąpienia radnego gminnego - Andrzeja Battruszajtisa podczas zgromadzenia w dniu 23 stycznia 1920 r. Tymczasem już u progu niepodległości wybrana w tajnym głosowaniu w dniu 24 lutego 1918 r. 32-osobowa Rada Gminy Kamienna podjęła szereg bardzo odważnych decyzji w tej sprawie.
W 1918 r. odbyła ponad 30 posiedzeń, z czego wiele miejsca zajęły sprawy poświęcone rozwojowi osady. Ważne, z punktu widzenia walki o nadanie praw miejskich, było posiedzenie rady w dniu 16 czerwca 1918 r. W trakcie obrad radny, inżynier aerodynamiki, absolwent szkoły politechnicznej w Nancy we Francji, ówczesny nauczyciel miejscowego gimnazjum - Witold Milkuszyc zgłosił wniosek by: "wobec tego, że wszelkie sprawy dochodowe [gminy] rozbijają się stale o to, że nie mamy dowodów, że osada nasza jest na prawach miejskich, wnieść na najbliższe posiedzenie Rady Gminnej wniosek uchwalenia przemianowania osady naszej na miasto, a dla przekonania, że tak obywatele, jako też i mieszkańcy na podobnej zmianie nie tylko nie stracą, lecz przeciwnie - zyskają, wytuszczy szereg dobrodziejstw oraz źródet dochodów gminnych na ewentualne pokrycie zwiększonych podatków...".
Sprawa wydawała się niezwykle ważna, stąd nie czekano do następnego posiedzenia, bowiem chwilę później radny Andrzej Baltruszajtis poparł tę myśl koniecznością "wybrania delegacji w sprawie odszukania dowodów, że osada nasza jest na prawach miejskich, ewentualnie gdyby takowych nie udało się wspomnianej delegacji odszukać, o wyjednanie u Komendy Powiatowej zatwierdzenia osady naszej na prawach miejskich".
Wniosek Bałtruszajtisa zyskał pełną aprobatę, na realizację jego pomysłu "wyrażono swa zgodę przez aklamację...". Jest to pierwszy znaczący głos w sprawie nadania praw miejskich dla Kamiennej. Bez większych problemów wybrano skład delegacji. Znaleźli się w niej: wnioskodawca - Andrzej Baltruszajtis, Kazimierz Witwicki, Wladyslaw Cichocki, Waciaw Czaplarski i Antoni Sieczka. Ze względu na rolę jaką odegrali w kluczowej sprawie starań o prawa miejskie dla Kamiennej warto przybliżyć ich sylwetki.
Andrzej Baltruszajtis, najczynniejszy z radnych w latach 1918-1922. Jemu zawdzięczamy szereg inicjatyw "miastotwórczych", bez przesady możemy nazwać go "ojcem" miasta. Urodził się 3 listopada 1881 r. w niewielkiej wsi powiatu mariampolskiego - Samaniszkach. Młodość spędził na Litwie, naukę rozpoczął w Wejwerach, później Sejnach, naukę kontynuował w Dąbrowie w Szkole Górniczej. Po zamknięciu szkoły trafił na Uniwersytet Jagielloński, tu studiował fizykę, chemię i matematykę. Wybuch I wojny światowej oraz śmierć jego opiekuna naukowego - prof. Augusta Witkowskiegio przerwały jego pracę naukową. W dniu wybuchu wojny poślubił Martę Shubert - koleżankę ze studiów. Urodzona w Uranowie w Czechach 4 lutego 1887 r., po obronionym doktoracie w marcu 1914 r. na Uniwersytecie Jagiellońskim, kierowała laboratorium central- nym w Kaznowie (koło Pilzen w Czechach). Oboje trafili do Kamiennej latem 1916 r. Andrzej Bałtruszajtis włączył się w wir pracy społecznej, stał się członkiem Komitetu Obywatelskiego. Na mocy porozumienia z Komisją Szkolną od l sierpnia 1916 r. został dyrektorem miejscowego gimnazjum. Wkrótce pełnił szereg funkcji oświatowych, został skarbnikiem Sekcji Szkolnej. Był gorącym zwolennikiem powszechnej oświaty w osadzie. Podczas Zgromadzenia Gminnego 12 maja 1918 r. wnioskował "aby jak najprędzej wprowadzić ogólne, powszechne, przymusowe nauczanie w gminie". Przez cały czas pozostawał pełnym inwencji bojownikiem o prawa miejskie. Z Kamienną związany był aż do śmierci, tj. do 28 maja 1941 r.
Inż. Kazimierz Witwicki - był jednym z zamożniejszych obywateli Kamiennej, od 1912 r. właścicielem "Odlewni Żelaza i Emalierni J. Witwicki". Zasłużył się jako aktywny członek Komitetu Obywatelskiego w Kamiennej i radny gminny od 1914 r. (z przerwami).
Władysław Cichocki - 43-letni handlowiec, członek Komisji Gimnazjalnej, działacz Komitetu Obywatelskiego oraz Sekcji Szkolnej.
Wacław Czaplarski - ur. w Skierniewicach w 1875 r., działacz PPS-u, zasłużony w rozbrajaniu okupanta austriackiego. Stał na czele Komitetu przejmującego władzę w listopadzie 1918 r. Autor kilku śmiałych pomysłów związanych z rozwojem Kamiennej. Zmarł 20 listopada 1926 r60.
Antoni Sieczka - ur. w 1869 w Kamiennej, bardzo popularny, 49-letni wówczas rolnik z Kamiennej, członek Komitetu Obywatelskiego, znany społecznik, wieloletni radny gminny. Zmarł 10 lutego 1935 r. w Kamiennej.
Nie jest nam znana w szczegółach działalność tej tzw. komisji miejskiej. Z całą pewnością nie udało się jej pozyskać dla tej inicjatywy władz powiatowych. Znacząca rola delegacji polegała głównie na popularyzowaniu idei nadania praw miejskich dla Kamiennej. Wydaje się to bardzo istotne, gdyż opór części mieszkańców osady obawiających się większych podatków oraz szczególnie okolicznych wsi przeciwnych nadaniu praw miejskich był bardzo duży, o czym wielokrotnie w najbliższych latach się przekonano.
Pomysł uzyskania praw miejskich dla Kamiennej powrócił u progu niepodległości, na początku listopada 1918 r. Rozpisanie nowych wyborów do Rady Gminnej w dniu 8 listopada 1918 r., przyniosło ponowny sukces zwolennikom praw miejskich dla Kamiennej z Baltruszajtisem na czele. Warto przy okazji dodać, że za jego zgodą i wsparciem od sierpnia 1917 r., aż do chwili rozbrojenia okupantów w lokalu gimnazjum mieścił się oddział Polskiej Organizacji Wojskowej zorganizowany z harcerzy. W szkole odbywały się potajemne zebrania, przechowywano broń. Bałtruszajtis w późniejszym okresie utrzymywał, że "organizacja i posiadana przez nią broń niepokoiła żandarmerię austriacką... wspomniany oddział brał czynny udział w rozbrajaniu okupantów".
Tak więc na fali sukcesów niepodległościowych, wychodzenia z konspiracji, rozbrajania dotychczasowych austriackich okupantów zwolennicy nadania praw miejskich wyszli z nową inicjatywą. Za sugestią Baltruszajtisa, idąc drogą tworzenia faktów dokonanych, chcieli przeprowadzić w szybkim czasie wybory do Rady Miasta. Był to pomysł odważny, czekanie na rozstrzygnięcie w tej materii konstytuujących się dopiero polskich władz państwowych, przeciągnęłoby problem w czasie. Tym bardziej, że Kamienna miastem nigdy wcześniej nie była. Ogłoszenie wyborów, wybranie rady miejskiej, w konsekwencji władz miasta mogłoby, siłą rzeczy, stworzyć nowy stan prawny i tym samym zostać zaakceptowany przez konstytuującą się władzę nadrzędną.
Przygotowany został plan działania, jego realizację zaczęto od wydania w dniu 8 listopada 1918 r. odezwy "Do Mieszkańców Kamiennej". Jej treść ze względu na wagę problemu przytoczymy w całości:
"Obywatele! Dziś w Waszych rękach spoczywa stworzenie Rzeczypospolitej demokratycznej. Stojąc na stanowisku praw Człowieka i Obywatela Rada Miejska w Kamiennej postanowiła w ciągu 10-ciu dni rozpisać i dokonać wyborów na zasadach tajnego, powszechnego bez różnicy pici, równego, bezpośredniego proporcjonalnego głosowania do Nowej Rady Miejskiej, w ręce której obecna Rada złoży swe mandaty".
Warto dodać, że cytowana radykalna odezwa podpisana przez 18 radnych64 poprzedziła w czasie przygotowaną pod koniec listopada 1918 r. przez rząd Jędrzeja Moraczewskiego państwową ordynację wyborczą do sejmu, tak więc proponowane demokratyczne, pięcioprzymiotnikowe zasady wyborcze były odbiciem wewnętrznej dyskusji i osobistych poglądów czołowych członków rady gminy.
10 listopada 1918 r. odbyło się przed południem pierwsze posiedzenie wyłonionej Komisji Wyborczej. Jej skład przedstawiał się następująco: przewodniczącym komisji został przez aklamację Kazimierz Węgrzecki - popularny działacz Komitetu Obywatelskiego, jego zastępcą: Józef Janikowski, miejscowy lider PPS-u. "Komisja korzystając z prawa kooptacji, wobec ogłoszonego prawa równouprawnienia kobiet postanowiła powołać trzy przedstawicielki w osobie p. dr Baltruszajtis Marty [została sekretarzem Komisji - Z.K.], p. Niemyskiej Antoniny i Barańskiej Heleny".
Gorącą dyskusję wywołała ordynacja wyborcza, zgłoszono wniosek "by wstrzymać się z głosowaniem nad wyborem ordynacji wyborczej, biorąc pod uwagę to, że sposób wyborów może stanąć w sprzeczności z 5 przymiotnikowym systemem wyborczym, który w najbliższych dniach ma być przez rząd Rzeczypospolitej ludowej ogloszony". Wniosek w wyniku głosowania upadł, przystąpiono do opracowania własnych zasad wyborczych. W wyniku dalszej dyskusji pojawiły się dwa wnioski:
1. "Komisja wyborcza przyjmuje jako system głosowania głosowanie według list wyborczych. Głosujący wypisuje na kartce wyborczej numer jednej z list ogłoszonych przez komisję wyborczą. Do Rady wejdą z każdej listy radni w liczbie proporcjonalnie do ilości otrzymanych przez tę listę głosów".
2. "Każdy wyborca wpisuje na doręczonej mu kartce nazwiska osób, których chciałby widzieć Radnymi, przyczem ma prawo wyboru tychże z list ogłoszonych przez komisję wyborczy podług proporcji ustanowionej przez Komisje wyborczą, zgodnie z wzajemnem porozumiewaniu się z przedstawicielami składanych list".
W wyniku głosowania przyjęto wniosek pierwszy.
Po kilkugodzinnej przerwie kontynuowano obrady podczas których podjęto inne ważne decyzje: ustalono liczbę radnych na 35, co było w zgodzie z dotychczasowym Statutem Rady. Ustalono, że prawo głosu mają stali mieszkańcy Kamiennej obojga płci, którzy ukończyli lat 21. W przypadku ludności niestałej przyjęto zasadę, że prawo głosu mają przebywający w osadzie od co najmniej 3 miesięcy. Listę uprawnionych do głosowania ustalono w ten sposób, że członkowie w komisji w podzielonej na 10 rejonów osadzie odwiedzali osobiście mieszkańców spisując wyborców oraz wydając "równocześnie do rak własnych wyborcy ostemplowaną kartę kontrolującą". Dla wyjaśniania przypadków wątpliwych (głównie wieku) utworzono biuro wyborcze z siedzibą w Kasie Pożyczkowej czynne codziennie od 10.00 do 12.00 godz., oraz po południu od 18.00 do 20.00.
11 listopada 1918 r. odbyło się drugie posiedzenie Komisji Wyborczej pod przewodnictwem Kazimierza Węgrzeckiego z udziałem 13 członków. Podczas obrad zapadły dalsze ważne decyzje związane z ordynacją wyborczą. I tak przyjęto, że każdy z wyborców otrzymał drukowany egzemplarz list wyborczych, ostemplowaną kopertę i kartkę kontrolującą. Podczas wyborów głosujący wkładał jedną z list do koperty, oddawał kartę kontrolującą, "która zostaje w biurze wyborczym i oddaje glos". W sprawie list wyborczych Komisja dopuściła jedynie te, które podpisane zostały przez 35 proponowanych kandydatów i 20 uprawnionych lecz nie kandydujących wyborców. Ostatecznie ustalono termin składania list wyborczych do piątku 15 listopada do godz. 20.00.
Komisja Wyborcza w pełnym 14-osobowym składzie pracowała ponownie w dniach 13 i 17 listopada przygotowując ostatecznie procedury wyborcze. Jednocześnie w tych dniach rozpoczęto w Kamiennej akcję propagandową, rozpoczęła się również agitacja przedwyborcza.
Na piątym swym posiedzeniu, w dniu 19 listopada 1918 r., komisja ustaliła ostateczny termin wyborów: miały odbyć się w niedzielę 24 listopada w budynku gimnazjum dzierżawionym od Romana Bartoszewskiego przy ulicy Nowej - Teatralnej. 21 listopada ustalono dalsze szczegóły, m.in. godziny otwarcia lokalu wyborczego. Postanowiono zatem rozpocząć wybory o 9.00, które miały trwać do 18.00.
W pamiętną niedzielę, 24 listopada 1918 r. lokal wyborczy odwiedziło 2729 mieszkańców Kamiennej. Wynika więc, że wybory cieszyły się dość dużym zainteresowaniem i poparciem społeczności lokalnej. Również sam pomysł wyborów do rady miejskiej trafił na podatny grunt. Bezpośrednio po zamknięciu lokalu wyborczego odbyto się powyborcze posiedzenie komisji pod przewodnictwem Kazimierza Węgrzeckiego. W jej składzie znaleźli się obok Marty i Andrzeja Battruszajtisów, Stefan Rzuchowski, Nowak, Witold Milkuszyc, Jan Komsta, Biernacki, Józef Janikowski, Barańska, Antonina Niemyska, Tomasz Rzeżawski, Rożek i dwóch przedstawicieli listy żydowskiej: Berkowicz i Rozner. Przed otwarciem urn komisja wypracowała zasady liczenia głosów. Postanowiono uznać głos za nieważny "o ile w kopercie znajdzie się więcej niż jedna lista wyborcza", głosowano więc na jedną listę, ponadto przyjęto zasadę unieważniania głosu "o ile na danej liście wykreślonych jest więcej niż połowa nazwisk, tzn. na liście PPS - 18, na liście narodowej -17, na liście żydowskiej 6 nazwisk". Zgłoszono 3 listy wyborcze: listę PPS (36 nazwisk), listę narodową (34 nazwiska) i listę żydowską (12 nazwisk). Po uzgodnieniu procedur późnym wieczorem przystąpiono do obliczania głosów. W sumie oddano ich 2729, przy czym 62 - unieważniono.
Z ogólnej liczby głosów 2667 na listę I (żydowską) oddano 569 głosów (ok. 21, 335 %), na tzw. listę narodową padło 713 głosów, tj. 26,734%. Największym jednak poparciem cieszyła się w Kamiennej lista socjalistyczna, która uzyskała 1385 głosów, a więc 51,931 % wszystkich oddanych ważnych głosów. Tak wysokie notowania socjalistów świadczą o radykalnych nastrojach w Kamiennej oraz sprawnie działających strukturach PPS-u, z Komitetem Miejskim na czele, kierowanym przez Józefa Janikowskiego.
Ustalono liczbę radnych na 35, tak więc po podzieleniu liczby głosów lista I uzyskała 7 mandatów, lista II - 10, lista III - 18 mandatów. Skład Rady Miejskiej wyłonionej w wyborach z 24 listopada 1918 r. przedstawiał się następująco: Feliks Niemyski, Jan Komsta, Józef Janikowski, Antonina Niemyska, Wacław Czaplarski, Stanisław Wysocki, Marcin Bogusławski, Jan Gruszczyński, Teofil Bimer, Józefa Czaplarska, Andrzej Skórski, Teodor Romanowski, Teofil Garbacz, Feliks Michnowski, Władysław Garbacz, Karol Jarosiński, Julian Gzymka (z listy PPS-u), Marta Battruszajtis, Piotr Tylman, Antoni Biernacki, Wacław Wieruszewski, Andrzej Baltruszajtis, Wacław Węgrzecki, Franciszek Lubaś, Stanisław Kotowski, Władysław Ochocki, Józef Sosnowski (z listy narodowej), Mendel Feldman, Mojżesz Weinberg, Jankiel Margules, Abram Ostrowicz, Chaskiel Chmielnicki, Sauł Pfeffer i Izrael Rozenberg (z listy ży- dowskiej).
Pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej w dniu 7 grudnia 1918 r. poświęcono na wybór władz miejskich. W wyniku dyskusji i głosowania burmistrzem został 45-letni odlewnik - Antoni Biernacki, na zastępców wybrano: Stanisława Wysockiego (przewodniczącego Związku Zawodowego Metalowców) i Piotra Tylmana (33-letniego właściciela Fabryki Osełek i Toczaków w Kamiennej), zaś dr Marta Battruszajtis została sekretarzem.
Warto przy okazji dodać, że równolegle z inicjatywą wyborczą Rady Gminnej w dniu 8 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Rzeczypospolitej Polskiej w Lublinie z Ignacym Daszyńskim jako premierem mianował Wacława Czaplarskiego "Komisarzem Ludowym na miasteczko fabryczne Skarżysko". Komisarz Czaplarski wydal ogłoszenie, w którym zawiadamiał, "że rozkazem Rządu Republiki Ludowej z d. 8 listopada 1918 r. został mianowany komisarzem rządowym miasta KAMIENNA (Skarżysko) i z dniem dzisiejszym obejmuje czynności w sprawach cywilnych i wojskowych...". Tym samym mógł zrodzić się spór kompetencyjny między świeżo wyłonioną radą i władzami miasta, a komisarzem mającym legitymacje tzw. rządu lubelskiego. Nic podobnego się nie stało, rząd Daszyńskiego przestał istnieć 11 listopada 1918 r., sam Czaplarski czynności prawnych żadnych nie podjął, zachował się lojalnie wobec rady, sam kandydował z listy PPS-u, uzyskując wystarczające poparcie by zasiąść w Radzie Miejskiej.
Wybrana Rada Miasta pracowała aktywnie w grudniu 1918 r. i styczniu 1919 r. podejmując szereg ważnych spraw. Np. po raz kolejny poruszano sprawę budowy szpitala (16 stycznia 1919 r.), l lutego 1919 r. wybrano komisję sanitarną (Ostrowicz, Węgrzecki, Bałtruszajtisowa).
Od samego początku starano się zalegalizować istnienie Rady Miejskiej. W tym celu zwrócono się po aprobatę do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1 lutego 1919 r. burmistrz Biernacki odczytał negatywną odpowiedź MSW na memoriał wystany przez gminę "a dotyczący umiastowienia osady i uznania Rady". W tej sprawie prowadził rozmowy z władzami powiatowymi Wacław Czaplarski, również bez efektu.
1. "Komisja wyborcza przyjmuje jako system głosowania głosowanie według list wyborczych. Głosujący wypisuje na kartce wyborczej numer jednej z list ogłoszonych przez komisję wyborczą. Do Rady wejdą z każdej listy radni w liczbie proporcjonalnie do ilości otrzymanych przez tę listę głosów".
2. "Każdy wyborca wpisuje na doręczonej mu kartce nazwiska osób, których chciałby widzieć Radnymi, przyczem ma prawo wyboru tychże z list ogłoszonych przez komisję wyborczy podług proporcji ustanowionej przez Komisje wyborczą, zgodnie z wzajemnem porozumiewaniu się z przedstawicielami składanych list".
W wyniku głosowania przyjęto wniosek pierwszy.
Po kilkugodzinnej przerwie kontynuowano obrady podczas których podjęto inne ważne decyzje: ustalono liczbę radnych na 35, co było w zgodzie z dotychczasowym Statutem Rady. Ustalono, że prawo głosu mają stali mieszkańcy Kamiennej obojga płci, którzy ukończyli lat 21. W przypadku ludności niestałej przyjęto zasadę, że prawo głosu mają przebywający w osadzie od co najmniej 3 miesięcy. Listę uprawnionych do głosowania ustalono w ten sposób, że członkowie w komisji w podzielonej na 10 rejonów osadzie odwiedzali osobiście mieszkańców spisując wyborców oraz wydając "równocześnie do rak własnych wyborcy ostemplowaną kartę kontrolującą". Dla wyjaśniania przypadków wątpliwych (głównie wieku) utworzono biuro wyborcze z siedzibą w Kasie Pożyczkowej czynne codziennie od 10.00 do 12.00 godz., oraz po południu od 18.00 do 20.00.
11 listopada 1918 r. odbyło się drugie posiedzenie Komisji Wyborczej pod przewodnictwem Kazimierza Węgrzeckiego z udziałem 13 członków. Podczas obrad zapadły dalsze ważne decyzje związane z ordynacją wyborczą. I tak przyjęto, że każdy z wyborców otrzymał drukowany egzemplarz list wyborczych, ostemplowaną kopertę i kartkę kontrolującą. Podczas wyborów głosujący wkładał jedną z list do koperty, oddawał kartę kontrolującą, "która zostaje w biurze wyborczym i oddaje glos". W sprawie list wyborczych Komisja dopuściła jedynie te, które podpisane zostały przez 35 proponowanych kandydatów i 20 uprawnionych lecz nie kandydujących wyborców. Ostatecznie ustalono termin składania list wyborczych do piątku 15 listopada do godz. 20.00.
Komisja Wyborcza w pełnym 14-osobowym składzie pracowała ponownie w dniach 13 i 17 listopada przygotowując ostatecznie procedury wyborcze. Jednocześnie w tych dniach rozpoczęto w Kamiennej akcję propagandową, rozpoczęła się również agitacja przedwyborcza.
Na piątym swym posiedzeniu, w dniu 19 listopada 1918 r., komisja ustaliła ostateczny termin wyborów: miały odbyć się w niedzielę 24 listopada w budynku gimnazjum dzierżawionym od Romana Bartoszewskiego przy ulicy Nowej - Teatralnej. 21 listopada ustalono dalsze szczegóły, m.in. godziny otwarcia lokalu wyborczego. Postanowiono zatem rozpocząć wybory o 9.00, które miały trwać do 18.00.
W pamiętną niedzielę, 24 listopada 1918 r. lokal wyborczy odwiedziło 2729 mieszkańców Kamiennej. Wynika więc, że wybory cieszyły się dość dużym zainteresowaniem i poparciem społeczności lokalnej. Również sam pomysł wyborów do rady miejskiej trafił na podatny grunt. Bezpośrednio po zamknięciu lokalu wyborczego odbyto się powyborcze posiedzenie komisji pod przewodnictwem Kazimierza Węgrzeckiego. W jej składzie znaleźli się obok Marty i Andrzeja Battruszajtisów, Stefan Rzuchowski, Nowak, Witold Milkuszyc, Jan Komsta, Biernacki, Józef Janikowski, Barańska, Antonina Niemyska, Tomasz Rzeżawski, Rożek i dwóch przedstawicieli listy żydowskiej: Berkowicz i Rozner. Przed otwarciem urn komisja wypracowała zasady liczenia głosów. Postanowiono uznać głos za nieważny "o ile w kopercie znajdzie się więcej niż jedna lista wyborcza", głosowano więc na jedną listę, ponadto przyjęto zasadę unieważniania głosu "o ile na danej liście wykreślonych jest więcej niż połowa nazwisk, tzn. na liście PPS - 18, na liście narodowej -17, na liście żydowskiej 6 nazwisk". Zgłoszono 3 listy wyborcze: listę PPS (36 nazwisk), listę narodową (34 nazwiska) i listę żydowską (12 nazwisk). Po uzgodnieniu procedur późnym wieczorem przystąpiono do obliczania głosów. W sumie oddano ich 2729, przy czym 62 - unieważniono.
Z ogólnej liczby głosów 2667 na listę I (żydowską) oddano 569 głosów (ok. 21, 335 %), na tzw. listę narodową padło 713 głosów, tj. 26,734%. Największym jednak poparciem cieszyła się w Kamiennej lista socjalistyczna, która uzyskała 1385 głosów, a więc 51,931 % wszystkich oddanych ważnych głosów. Tak wysokie notowania socjalistów świadczą o radykalnych nastrojach w Kamiennej oraz sprawnie działających strukturach PPS-u, z Komitetem Miejskim na czele, kierowanym przez Józefa Janikowskiego.
Ustalono liczbę radnych na 35, tak więc po podzieleniu liczby głosów lista I uzyskała 7 mandatów, lista II - 10, lista III - 18 mandatów. Skład Rady Miejskiej wyłonionej w wyborach z 24 listopada 1918 r. przedstawiał się następująco: Feliks Niemyski, Jan Komsta, Józef Janikowski, Antonina Niemyska, Wacław Czaplarski, Stanisław Wysocki, Marcin Bogusławski, Jan Gruszczyński, Teofil Bimer, Józefa Czaplarska, Andrzej Skórski, Teodor Romanowski, Teofil Garbacz, Feliks Michnowski, Władysław Garbacz, Karol Jarosiński, Julian Gzymka (z listy PPS-u), Marta Battruszajtis, Piotr Tylman, Antoni Biernacki, Wacław Wieruszewski, Andrzej Baltruszajtis, Wacław Węgrzecki, Franciszek Lubaś, Stanisław Kotowski, Władysław Ochocki, Józef Sosnowski (z listy narodowej), Mendel Feldman, Mojżesz Weinberg, Jankiel Margules, Abram Ostrowicz, Chaskiel Chmielnicki, Sauł Pfeffer i Izrael Rozenberg (z listy ży- dowskiej).
Pierwsze posiedzenie Rady Miejskiej w dniu 7 grudnia 1918 r. poświęcono na wybór władz miejskich. W wyniku dyskusji i głosowania burmistrzem został 45-letni odlewnik - Antoni Biernacki, na zastępców wybrano: Stanisława Wysockiego (przewodniczącego Związku Zawodowego Metalowców) i Piotra Tylmana (33-letniego właściciela Fabryki Osełek i Toczaków w Kamiennej), zaś dr Marta Battruszajtis została sekretarzem.
Warto przy okazji dodać, że równolegle z inicjatywą wyborczą Rady Gminnej w dniu 8 listopada 1918 r. Tymczasowy Rząd Ludowy Rzeczypospolitej Polskiej w Lublinie z Ignacym Daszyńskim jako premierem mianował Wacława Czaplarskiego "Komisarzem Ludowym na miasteczko fabryczne Skarżysko". Komisarz Czaplarski wydal ogłoszenie, w którym zawiadamiał, "że rozkazem Rządu Republiki Ludowej z d. 8 listopada 1918 r. został mianowany komisarzem rządowym miasta KAMIENNA (Skarżysko) i z dniem dzisiejszym obejmuje czynności w sprawach cywilnych i wojskowych...". Tym samym mógł zrodzić się spór kompetencyjny między świeżo wyłonioną radą i władzami miasta, a komisarzem mającym legitymacje tzw. rządu lubelskiego. Nic podobnego się nie stało, rząd Daszyńskiego przestał istnieć 11 listopada 1918 r., sam Czaplarski czynności prawnych żadnych nie podjął, zachował się lojalnie wobec rady, sam kandydował z listy PPS-u, uzyskując wystarczające poparcie by zasiąść w Radzie Miejskiej.
Wybrana Rada Miasta pracowała aktywnie w grudniu 1918 r. i styczniu 1919 r. podejmując szereg ważnych spraw. Np. po raz kolejny poruszano sprawę budowy szpitala (16 stycznia 1919 r.), l lutego 1919 r. wybrano komisję sanitarną (Ostrowicz, Węgrzecki, Bałtruszajtisowa).
Od samego początku starano się zalegalizować istnienie Rady Miejskiej. W tym celu zwrócono się po aprobatę do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. 1 lutego 1919 r. burmistrz Biernacki odczytał negatywną odpowiedź MSW na memoriał wystany przez gminę "a dotyczący umiastowienia osady i uznania Rady". W tej sprawie prowadził rozmowy z władzami powiatowymi Wacław Czaplarski, również bez efektu.
Tak więc wysiłek i mobilizacja aktywnych działaczy Kamiennej skupionych wokół idei zdobycia praw miejskich zakończyły się tym razem fiaskiem. Ostatecznie wybory do Rady Miasta zostały unieważnione, Kamienna nadal pozostawała osadą. Warto jednak pamiętać o rozbudzonej ambicji i aktywności mieszkańców Kamiennej. Duże poparcie społeczne wyrażone podczas listopadowych wyborów dawały nadzieję, że wysiłki na rzecz nadania praw miejskich podjęte zostaną ponownie. Dodajmy, że uzyskano zgodę władz powiatowych w sprawie nieprzeprowadzania nowych wyborów do rady gminnej. Zgodnie z nowym prawem musiano ograniczyć liczbę radnych do 12 członków rzeczywistych i 6 zastępców, natomiast pozostali członkowie Rady Miejskiej pozostaliby w składzie rady gminnej z głosem doradczym.
5 lutego 1919 r. ponownie wrócono podczas odczytywania protokołu z poprzedniego zebrania do spraw odpowiedzi MSW "co do umiastowienia osady i gorącego poparcia tegoż u czynników odpowiedzialnych".
Przy okazji tego posiedzenia dowiadujemy się o inicjatywie budowy fabryki wagonów w Kamiennej, na co miata wyjednać zgodę wystana do Warszawy komisja. Sprawa wydawała się tak ważna dla rozwoju przemysłowego i handlowego osady, że już 4 grudnia 1918 r. Czaplarski przekonywał, by pod budowę tej fabryki oddać bezpłatnie ok. 18 mórg pastwisk, na co zgromadzenie gminne wyraziło zgodę. Poza tym w sprawie wyborów uznano konieczność zredukowania (zgodnie z art. 2 przepisów wykonawczych do dekretu o utworzeniu rad gminnych) liczby radnych do 12 członków rzeczywistych i 6 zastępców zachowując proporcjonalność i kolejność na listach. Wykonanie tej redukcji w praktyce okazało się niemożliwe. O ile z I listy (żydowskiej) pozostało 2 radnych (Mendel Feldman, Mojżesz Weinberg), jednak z listy narodowej Marta Bałtruszajtis, Andrzej Bałtruszajtis, Piotr Tylman, Wacław Węgrzecki, Franciszek Lubaś i Stanisław Kotowski zrzekli się mandatów. W związku z tym, że z tej listy przyjął mandat tylko l radny - Wacław Wieruszewski, nie dało się z 10 zasiadających w dotychczasowej radzie wyłonić zastępcy. Z listy PPS-u przyjęło mandat 7 dotychczasowych radnych (Feliks Niemyski, Jan Komsta, Roman Bilski, Stanisław Wysocki, Marcin Bogusławski, Jan Gruszczyński, Teofil Bimer). Z grupy radnych PPS-u zrzekli się mandatów Teodor Romanowski, Teofil Garbacz, Feliks Michnowski, Władysław Garbacz, Wacław Czaplarski, Antonina Niemyska, Józef Janikowski. Wynika jasno, że grupa związana z dawną listą narodową chciała doprowadzić do nowych wyborów spodziewając się większego udziału w radzie. Gdyby zachować dotychczasowe proporcje w 12-osobowej radzie, 7 członków pochodziłoby z PPS-u, 3 - z listy narodowej, 2 - z listy żydowskiej, tak więc przewaga radnych z listy PPS-u byłaby zupełna.
Z dotychczasowych obserwacji zachowań radnych wynika, że większą inicjatywę w staraniach o nadanie praw miejskich przejawiali raczej radni z listy narodowej.
Ostatnie posiedzenie Rady Miejskiej odbyło się 24 lutego 1919 r., przewodził mu Biernacki, przy obecności 21 radnych. Oprócz oddelegowania Wacława Węgrzeckiego do sejmiku powiatowego w Końskich, ważną sprawą było zadecydowanie (po konsultacji z Sędzią Pokoju -Stanisiawem Zaleskim) o nowych wyborach do Rady Gminy na dzień 2 marca 1919 r., które ostatecznie przesunięto o dwa tygodnie.
Ostatecznie zgodnie z Protokołem z dnia 16 marca 1919 r. wybory odbyły się w lokalu Iluzjonu (kino Ziółkowskiej). Komisję wyborczą stanowili: Stanisław Zaleskijako przewodniczący, protokół pisała M. Bałtru- szajtis, członkami komisji wybrano: Czaplarskiego, Bałtruszajtisa i Sieczkę. Głosowanie trwało od 8.00 do 18.00. Do urny przybyło 1122 mieszkańców gminy Kamiennej (a więc ok. 58% mniej niż w listopadowych wyborach do Rady Miasta). Tym razem głosowano na 4 listy wyborcze. Na listę PPS-u oddano 390 głosów, na listę żydowską - 234 głosy, narodową - 240, chadecką - 269.
Wyniki wyborów potwierdzają opinię o zmniejszających się wpływach PPS-u, która zdobyła 4 mandaty (Julia Markiewiczowa, Feliks Niemyski, Władysław Garbacz, Wacław Czaplarski), z listy 2 przeszli do rady jako członkowie rzeczywiści: Jankiel Margulis i Chmielnicki (zastępcy: Zelik Wajnryb, Josek Rozencwajg). Członkowie 3 i 4 listy utworzyli wspólny blok, toteż uzyskali w sumie 6 mandatów. Z listy narodowej radnymi zostali: Wacław Węgrzecki, Andrzej Battruszajtis, Leopold Serafin, z 4 listy - Franciszek Bilski, Ludwik Wiatr, Antoni Sieczka (zastępcą z listy 3 zostal Józef Sosnowski, z 4 - Roman Bartoszewicz). Warto zauważyć, że obok znanych już nazwisk radnych pojawiły się nowe: aktywny już pod koniec 1918 r. Wacław Węgrzecki, prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Kamiennej, czynny działacz Komitetu Obywatelskiego i Sekcji Szkolnej, Julia Markiewiczowa, absolwentka gimnazjum radomskiego, długoletnia nauczycielka różnych szkół - prowadziła szkołę ogrodniczą w Witebskiem, ogród w Wierzbniku, później została na krótko nauczycielką gimnazjum w Kamiennej, następnie prowadziła własną szkołę przy ulicy Czarna Droga85, Leopold Serafin -maszynista, Teofil Garbacz - rolnik, Chaskiej Chmielnicki - właściciel zakładu krawieckiego, pochodzenia żydowskiego. 3 lipca 1919 r. rada zaakceptowała, po uzyskaniu pozytywnej opinii sędziego Zaleskiego, nowego wójta, którym został wybrany w grudniu 1918 r. burmistrz - Antoni Biernacki, sekretarzem zaś - Jan Grodnicki.
Rada Gminna wyłoniona w marcowych wyborach podjęła szereg inicjatyw zwiększających szansę na awans gospodarczo-spoieczny Kamiennej, stworzyła warunki do bardziej dynamicznego rozwoju osady, tym samym przybliżyła Kamienną do uzyskania praw miejskich. Dokładniejsze przedstawienie działań 12-osobowej rady zajęłoby dużo miejsca. Zwrócimy więc uwagę na najważniejsze decyzje, których skutki w znacznym stopniu wpłynęły na rozwój osady.
Już 23 marca 1919 r. utworzono komisje: finansowo-budżetowo-han-dlową, sanitarną, budowlaną i rewizyjną. Dużą troskę przywiązywano do sprawnego funkcjonowania szpitala epidemicznego w Kamiennej, sukcesem zakończyło się staranie radnych o ustanowienie w Kamiennej komunalnego urzędu mieszkaniowego, co potwierdziło Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dn. 31 marca 1919 r.
Rada opracowała (5 kwietnia 1919 r.) wstępny kosztorys brukowania ulic, znalazło to pełną aprobatę zgromadzenia gminnego w dniu 2 czerwca 1919 r. Zwrócono uwagę na konieczność brukowania ulic, jak podkreślał Wacław Czaplarski ze względów kulturalnych i praktycznych" zaznaczając, że dodatkowym atutem tej inicjatywy będzie zatrudnienie miejscowych bezrobotnych. Ostatecznie jeszcze tego dnia przypomniano uchwałę z 25 maja 1919 r. pozwalającą na zaciągnięcie pożyczki na brukowanie 4 ulic w Kamiennej (Iłżeckiej, Kamiennej, Czarnej i Nowej). Sprawa brukowania ulic będzie przedmiotem wielu dyskusji na posiedzeniach rady gminy.
Z początkiem 1920 r. zintensyfikowano starania o nadanie praw miejskich dla Kamiennej. Podczas Zgromadzenia gminnego w dniu 23 stycznia 1920 r. radny Andrzej Battruszajtis ztożyt wniosek, by poczynić starania "u odnośnych wtadz o przemianowanie osady Kamienna na miasto", który przyjęto jednogłośnie. Ponownie powtórzył go w dniu 7 marca 1920 r.'10 Tym razem sytuacja była o tyle klarowna, że ukazała się Ustawa z dnia 20 lutego 1920 r. w przedmiocie zaliczania osad wiejskich w poczet miast oraz zmiany granic miast na obszarze b. zaboru rosyjskiego. Tak więc przynajmniej w tym przypadku sytuacja prawna wytyczała dalszy kierunek starań. Wydział Powiatowy i Sejmik na swych posiedzeniach 8 marca i 12 kwietnia 1920 r. poparły inicjatywę obywateli Kamiennej. Warto zwrócić uwagę, że w tym samym niemal czasie rada zainicjowała szereg istotnych zmian w osadzie. Ważne było przemianowanie nazwy stacji kolejowej Skarżysko na Kamienna i "upoważnia do dalszego starania się u odnośnych wfadz", parę miesięcy później podjęto kwestię budowy łaźni w osadzie i remontu aresztu gminnego.
Z poparciem rady gminy spotkała się sugestia Andrzeja Bałtruszajtisa zatrudnienia inżyniera - technika dla lepszego nadzoru nad pracami budowlanymi w osadzie. Borykano się z problemami żywieniowymi, pod koniec stycznia i na początku lutego 1920 r. Bałtruszajtis gościł w Ministerstwie Aprowizacji (załatwił 6 wagonów zboża dla powiatu koneckiego), 11 lutego został oddelegowany do Zarządu Okręgowego w Radomiu celem załatwienia drewna na budowę mostu na Kamiennej.
Ważną inicjatywę wniósł radny Bałtruszajtis w dniu 15 maja 1920 r. zgłaszając wniosek przeniesienia Sądu Pokoju z Bliżyna do Kamiennej. Motywował to tym, że "Kamienna liczy przeszło 11 tysięcy ludności, w tejże osadzie ześrodkowany jest handel i przemysł, znajduje się trzech doktorów, apteka, odbywają się targi w każdy wtorek i sq wszelkie dane, że osada Kamienna w bliższej przyszłości zostanie przemianowana na miasto. Obecnie Sad Pokoju znajduje się we wsi Bliżynie liczącej 1500 mieszkańców, odległej o 9 kilometrów. Sąd ten jest i Sądem Pokoju dla Kamiennej. Przeniesienie Sądu Pokoju do Kamiennej bytoby wielką ulgą dla stosunkowo znacznej liczby skupionych mieszkańców w osadzie Kamienna i okolicznych wiosek, którzy w razie korzystania z powyższego sądu muszą odbywać ze stratą czasu podróż do Bliżyna". Rada gminy w pełni zaakceptowała wniosek, choć procedury przenoszenia sądu trwały ponad rok. Dopiero w grudniu 1921 r. wójt powiadomił radnych o jednoznacznej decyzji władz powiatowych. Problem pojawił się ze znalezieniem odpowiedniego lokalu. Początkowo w grę wchodził dom Romana Bartoszewskiego, gdzie do tej pory znajdowała się siedziba urzędu gminy i sekretarza. Brany był również pod uwagę obszerny dom Heleny Wagner kupiony i wyremontowany przez gminę w 1920 r.
Przy tej okazji warto poświęcić kilka słów Stanisławowi Zaleskiemu, który sprawował funkcję sędziego pokoju. Był niezmiernie wpływową i szanowaną osobą w okolicy. Otrzymał bardzo gruntowne wykształcenie, obok studiów prawniczych, kończył nauki chemiczne na Uniwersytecie w Dorpacie uzyskując tytuł kandydata nauk. Był w młodości zapalonym podróżnikiem, o jego wyprawach na wszystkie kontynenty krążyły legendy. W czasie wojaży poznał późniejszą żonę - z pochodzenia Irlandkę. Jego prawdziwą pasją była geografia, geologia i mineralogia. Posiadał wspa- niałe zbiory unikalnych minerałów, które gromadził przez całe życie. Przekazał je gimnazjum w Kamiennej i Uniwersytetowi Warszawskiemu. W Kamiennej czynnie pracował w Komitecie Obywatelskim, patronował wielu skarżyskim przedsięwzięciom, uczestniczył w pracach komitetu budowy kościoła parafialnego w Kamiennej, gimnazjum, szkoły powszechnej, przewodniczył Komisji Szkolnej, w 1924 r. stanął na czele Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej, inicjując rozwój szkolnictwa średniego w osadzie. W gimnazjum, którego był współzałożycielem, uczył geografii (1918-1934). Założył również pod koniec XIX w. w Kamiennej fabrykę parową farb mineralnych. W dużej mierze dzięki niemu inicjatorzy nadania praw miejskich uzyskali fachową obsługę prawną. Przewodniczył kolejnym komitetom wyborczym do rady gminnej i miejskiej.
5 lutego 1919 r. ponownie wrócono podczas odczytywania protokołu z poprzedniego zebrania do spraw odpowiedzi MSW "co do umiastowienia osady i gorącego poparcia tegoż u czynników odpowiedzialnych".
Przy okazji tego posiedzenia dowiadujemy się o inicjatywie budowy fabryki wagonów w Kamiennej, na co miata wyjednać zgodę wystana do Warszawy komisja. Sprawa wydawała się tak ważna dla rozwoju przemysłowego i handlowego osady, że już 4 grudnia 1918 r. Czaplarski przekonywał, by pod budowę tej fabryki oddać bezpłatnie ok. 18 mórg pastwisk, na co zgromadzenie gminne wyraziło zgodę. Poza tym w sprawie wyborów uznano konieczność zredukowania (zgodnie z art. 2 przepisów wykonawczych do dekretu o utworzeniu rad gminnych) liczby radnych do 12 członków rzeczywistych i 6 zastępców zachowując proporcjonalność i kolejność na listach. Wykonanie tej redukcji w praktyce okazało się niemożliwe. O ile z I listy (żydowskiej) pozostało 2 radnych (Mendel Feldman, Mojżesz Weinberg), jednak z listy narodowej Marta Bałtruszajtis, Andrzej Bałtruszajtis, Piotr Tylman, Wacław Węgrzecki, Franciszek Lubaś i Stanisław Kotowski zrzekli się mandatów. W związku z tym, że z tej listy przyjął mandat tylko l radny - Wacław Wieruszewski, nie dało się z 10 zasiadających w dotychczasowej radzie wyłonić zastępcy. Z listy PPS-u przyjęło mandat 7 dotychczasowych radnych (Feliks Niemyski, Jan Komsta, Roman Bilski, Stanisław Wysocki, Marcin Bogusławski, Jan Gruszczyński, Teofil Bimer). Z grupy radnych PPS-u zrzekli się mandatów Teodor Romanowski, Teofil Garbacz, Feliks Michnowski, Władysław Garbacz, Wacław Czaplarski, Antonina Niemyska, Józef Janikowski. Wynika jasno, że grupa związana z dawną listą narodową chciała doprowadzić do nowych wyborów spodziewając się większego udziału w radzie. Gdyby zachować dotychczasowe proporcje w 12-osobowej radzie, 7 członków pochodziłoby z PPS-u, 3 - z listy narodowej, 2 - z listy żydowskiej, tak więc przewaga radnych z listy PPS-u byłaby zupełna.
Z dotychczasowych obserwacji zachowań radnych wynika, że większą inicjatywę w staraniach o nadanie praw miejskich przejawiali raczej radni z listy narodowej.
Ostatnie posiedzenie Rady Miejskiej odbyło się 24 lutego 1919 r., przewodził mu Biernacki, przy obecności 21 radnych. Oprócz oddelegowania Wacława Węgrzeckiego do sejmiku powiatowego w Końskich, ważną sprawą było zadecydowanie (po konsultacji z Sędzią Pokoju -Stanisiawem Zaleskim) o nowych wyborach do Rady Gminy na dzień 2 marca 1919 r., które ostatecznie przesunięto o dwa tygodnie.
Ostatecznie zgodnie z Protokołem z dnia 16 marca 1919 r. wybory odbyły się w lokalu Iluzjonu (kino Ziółkowskiej). Komisję wyborczą stanowili: Stanisław Zaleskijako przewodniczący, protokół pisała M. Bałtru- szajtis, członkami komisji wybrano: Czaplarskiego, Bałtruszajtisa i Sieczkę. Głosowanie trwało od 8.00 do 18.00. Do urny przybyło 1122 mieszkańców gminy Kamiennej (a więc ok. 58% mniej niż w listopadowych wyborach do Rady Miasta). Tym razem głosowano na 4 listy wyborcze. Na listę PPS-u oddano 390 głosów, na listę żydowską - 234 głosy, narodową - 240, chadecką - 269.
Wyniki wyborów potwierdzają opinię o zmniejszających się wpływach PPS-u, która zdobyła 4 mandaty (Julia Markiewiczowa, Feliks Niemyski, Władysław Garbacz, Wacław Czaplarski), z listy 2 przeszli do rady jako członkowie rzeczywiści: Jankiel Margulis i Chmielnicki (zastępcy: Zelik Wajnryb, Josek Rozencwajg). Członkowie 3 i 4 listy utworzyli wspólny blok, toteż uzyskali w sumie 6 mandatów. Z listy narodowej radnymi zostali: Wacław Węgrzecki, Andrzej Battruszajtis, Leopold Serafin, z 4 listy - Franciszek Bilski, Ludwik Wiatr, Antoni Sieczka (zastępcą z listy 3 zostal Józef Sosnowski, z 4 - Roman Bartoszewicz). Warto zauważyć, że obok znanych już nazwisk radnych pojawiły się nowe: aktywny już pod koniec 1918 r. Wacław Węgrzecki, prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Kamiennej, czynny działacz Komitetu Obywatelskiego i Sekcji Szkolnej, Julia Markiewiczowa, absolwentka gimnazjum radomskiego, długoletnia nauczycielka różnych szkół - prowadziła szkołę ogrodniczą w Witebskiem, ogród w Wierzbniku, później została na krótko nauczycielką gimnazjum w Kamiennej, następnie prowadziła własną szkołę przy ulicy Czarna Droga85, Leopold Serafin -maszynista, Teofil Garbacz - rolnik, Chaskiej Chmielnicki - właściciel zakładu krawieckiego, pochodzenia żydowskiego. 3 lipca 1919 r. rada zaakceptowała, po uzyskaniu pozytywnej opinii sędziego Zaleskiego, nowego wójta, którym został wybrany w grudniu 1918 r. burmistrz - Antoni Biernacki, sekretarzem zaś - Jan Grodnicki.
Rada Gminna wyłoniona w marcowych wyborach podjęła szereg inicjatyw zwiększających szansę na awans gospodarczo-spoieczny Kamiennej, stworzyła warunki do bardziej dynamicznego rozwoju osady, tym samym przybliżyła Kamienną do uzyskania praw miejskich. Dokładniejsze przedstawienie działań 12-osobowej rady zajęłoby dużo miejsca. Zwrócimy więc uwagę na najważniejsze decyzje, których skutki w znacznym stopniu wpłynęły na rozwój osady.
Już 23 marca 1919 r. utworzono komisje: finansowo-budżetowo-han-dlową, sanitarną, budowlaną i rewizyjną. Dużą troskę przywiązywano do sprawnego funkcjonowania szpitala epidemicznego w Kamiennej, sukcesem zakończyło się staranie radnych o ustanowienie w Kamiennej komunalnego urzędu mieszkaniowego, co potwierdziło Rozporządzenie Ministra Zdrowia Publicznego z dn. 31 marca 1919 r.
Rada opracowała (5 kwietnia 1919 r.) wstępny kosztorys brukowania ulic, znalazło to pełną aprobatę zgromadzenia gminnego w dniu 2 czerwca 1919 r. Zwrócono uwagę na konieczność brukowania ulic, jak podkreślał Wacław Czaplarski ze względów kulturalnych i praktycznych" zaznaczając, że dodatkowym atutem tej inicjatywy będzie zatrudnienie miejscowych bezrobotnych. Ostatecznie jeszcze tego dnia przypomniano uchwałę z 25 maja 1919 r. pozwalającą na zaciągnięcie pożyczki na brukowanie 4 ulic w Kamiennej (Iłżeckiej, Kamiennej, Czarnej i Nowej). Sprawa brukowania ulic będzie przedmiotem wielu dyskusji na posiedzeniach rady gminy.
Z początkiem 1920 r. zintensyfikowano starania o nadanie praw miejskich dla Kamiennej. Podczas Zgromadzenia gminnego w dniu 23 stycznia 1920 r. radny Andrzej Battruszajtis ztożyt wniosek, by poczynić starania "u odnośnych wtadz o przemianowanie osady Kamienna na miasto", który przyjęto jednogłośnie. Ponownie powtórzył go w dniu 7 marca 1920 r.'10 Tym razem sytuacja była o tyle klarowna, że ukazała się Ustawa z dnia 20 lutego 1920 r. w przedmiocie zaliczania osad wiejskich w poczet miast oraz zmiany granic miast na obszarze b. zaboru rosyjskiego. Tak więc przynajmniej w tym przypadku sytuacja prawna wytyczała dalszy kierunek starań. Wydział Powiatowy i Sejmik na swych posiedzeniach 8 marca i 12 kwietnia 1920 r. poparły inicjatywę obywateli Kamiennej. Warto zwrócić uwagę, że w tym samym niemal czasie rada zainicjowała szereg istotnych zmian w osadzie. Ważne było przemianowanie nazwy stacji kolejowej Skarżysko na Kamienna i "upoważnia do dalszego starania się u odnośnych wfadz", parę miesięcy później podjęto kwestię budowy łaźni w osadzie i remontu aresztu gminnego.
Z poparciem rady gminy spotkała się sugestia Andrzeja Bałtruszajtisa zatrudnienia inżyniera - technika dla lepszego nadzoru nad pracami budowlanymi w osadzie. Borykano się z problemami żywieniowymi, pod koniec stycznia i na początku lutego 1920 r. Bałtruszajtis gościł w Ministerstwie Aprowizacji (załatwił 6 wagonów zboża dla powiatu koneckiego), 11 lutego został oddelegowany do Zarządu Okręgowego w Radomiu celem załatwienia drewna na budowę mostu na Kamiennej.
Ważną inicjatywę wniósł radny Bałtruszajtis w dniu 15 maja 1920 r. zgłaszając wniosek przeniesienia Sądu Pokoju z Bliżyna do Kamiennej. Motywował to tym, że "Kamienna liczy przeszło 11 tysięcy ludności, w tejże osadzie ześrodkowany jest handel i przemysł, znajduje się trzech doktorów, apteka, odbywają się targi w każdy wtorek i sq wszelkie dane, że osada Kamienna w bliższej przyszłości zostanie przemianowana na miasto. Obecnie Sad Pokoju znajduje się we wsi Bliżynie liczącej 1500 mieszkańców, odległej o 9 kilometrów. Sąd ten jest i Sądem Pokoju dla Kamiennej. Przeniesienie Sądu Pokoju do Kamiennej bytoby wielką ulgą dla stosunkowo znacznej liczby skupionych mieszkańców w osadzie Kamienna i okolicznych wiosek, którzy w razie korzystania z powyższego sądu muszą odbywać ze stratą czasu podróż do Bliżyna". Rada gminy w pełni zaakceptowała wniosek, choć procedury przenoszenia sądu trwały ponad rok. Dopiero w grudniu 1921 r. wójt powiadomił radnych o jednoznacznej decyzji władz powiatowych. Problem pojawił się ze znalezieniem odpowiedniego lokalu. Początkowo w grę wchodził dom Romana Bartoszewskiego, gdzie do tej pory znajdowała się siedziba urzędu gminy i sekretarza. Brany był również pod uwagę obszerny dom Heleny Wagner kupiony i wyremontowany przez gminę w 1920 r.
Przy tej okazji warto poświęcić kilka słów Stanisławowi Zaleskiemu, który sprawował funkcję sędziego pokoju. Był niezmiernie wpływową i szanowaną osobą w okolicy. Otrzymał bardzo gruntowne wykształcenie, obok studiów prawniczych, kończył nauki chemiczne na Uniwersytecie w Dorpacie uzyskując tytuł kandydata nauk. Był w młodości zapalonym podróżnikiem, o jego wyprawach na wszystkie kontynenty krążyły legendy. W czasie wojaży poznał późniejszą żonę - z pochodzenia Irlandkę. Jego prawdziwą pasją była geografia, geologia i mineralogia. Posiadał wspa- niałe zbiory unikalnych minerałów, które gromadził przez całe życie. Przekazał je gimnazjum w Kamiennej i Uniwersytetowi Warszawskiemu. W Kamiennej czynnie pracował w Komitecie Obywatelskim, patronował wielu skarżyskim przedsięwzięciom, uczestniczył w pracach komitetu budowy kościoła parafialnego w Kamiennej, gimnazjum, szkoły powszechnej, przewodniczył Komisji Szkolnej, w 1924 r. stanął na czele Towarzystwa Przyjaciół Szkoły Średniej, inicjując rozwój szkolnictwa średniego w osadzie. W gimnazjum, którego był współzałożycielem, uczył geografii (1918-1934). Założył również pod koniec XIX w. w Kamiennej fabrykę parową farb mineralnych. W dużej mierze dzięki niemu inicjatorzy nadania praw miejskich uzyskali fachową obsługę prawną. Przewodniczył kolejnym komitetom wyborczym do rady gminnej i miejskiej.
Niezmierne ważne z punktu widzenia nadania praw miejskich dla Kamiennej było posiedzenie rady gminnej 17 listopada 1920 r. Antoni Biernacki - wójt, jako przewodniczący odczytał radzie rozporządzenie Starostwa koneckiego z dn. 11.09.1920 r. ";że celem definitywnego załatwienia sprawy przeksztalcenia tutejszej osady na miasto należy przestać do starostwa odnośne uchwały zebrania gminnego i Rady gminnej i oprócz tego przedstawić następujące dane:
a. czy osada posiada charakter miejski przez sposób jej zabudowania.
b. jaki jest stopień uprzemy stawienia osady, tj. ile posiada ona przedsiębiorstw przemysłowych i wkładów rzemieślniczych, ile jest sklepów.
c. jakie osada ma widoki rozwojowe przez swe położenie geograficzne.
d. ile posiada ludności w jakim składzie pod względem narodowościowym i wyznaniowym z uwzględnieniem ewentualnego rozszerzenia granic osady. e. czy osada będzie w stanie prowadzić samodzielną gospodarkę miejską, oraz z jakich źródeł czerpać będzie glównie potrzebne na to fundusze".
Jednocześnie polecono przygotować plan z wyznaczonymi granicami miejskimi, jednocześnie uzyskać zgodę zainteresowanych gmin w razie potrzeby włączenia do miasta okolicznych obszarów do nich należących.
"Rada gminna - czytamy w tymże protokole - rozpatrzywszy powyższą sprawę postanowiła w uzupełnieniu postanowienia swojego z dnia 3-go lutego, 7-go marca 1920 r. i zebrania gminnego z dnia 23 stycznia 1920 r. prosić odnośne władze o przekształcenie osady Kamienna na miasto, przy czym wyjaśnia:
a/ osada posiada charakter miejski zajmując ściśle określone terytorium. Regulacyjny plan posiada jeszcze przed wojną z wyznaczeniem ulic i przestrzega planowej rozbudowy.
Posiada domów murowanych 300 w tym piętrowych 42
Posiada domów drewnianych 450 w tym piętrowych 3.
1/3 część osady zabudowana jest gęsto, a 2/3 puste place przeznaczone do planowego rozbudowania...
b/ osada posiada: Zakłady żelazne i emaliernię "Kamienna", Zakłady żelazne i stalownię "Skarżysko", Zakłady żelazne i emaliernię "Nowy Bzin", cementownię, fabrykę żelaza Stanisława Zająca, pilnikarnię Sosnowskiego, fabrykę farb, osetczarnię, dwa tartaki, dwa młyny motorowe, trzy warsztaty mechaniczne, pięć warsztatów stolarskich, kaflarnię, dachówczarnię, rzeźnię, 230 sklepów różnego rodzaju i handlu, Okręgowy Związek Kooperatyw Kolejowych Dyrekcji Radomskiej, Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, Stowarzyszenie "Pomoc", Stowarzyszenie "Łącznik" z filiami, resursę rzemieślniczą, Stowarzyszenie "Jedność" robotnicze, warsztaty szewskie, targ z przestrzenią 12-to morgową na rozbudowanie hal, itp., stację węzłową z warsztatami mechanicznymi, ponadto posiada: ochronkę, 7-mio klasową szkołę powszechną do której uczęszcza 1200 dzieci, średnią szkolę techniczną kolejową, 8-io klasowe gimnazjum do którego uczęszcza 450 uczniów
c. ze względu węzta kolejowego, położonego na gruntach osady Kamienna, z nazwą stacji "Skarżysko" jest bezpośrednio potączona z Warszawą, Krakowem, Lublinem, Łodzią, Nadbrzeziem (?) i Tarnobrzegiem, ponadto jest poloźona nad rzeką Kamienną, której silą wodna porusza bardzo wiele fabryk i młynów, jak to widać z wyżej wymienionych fabryk. Wobec położenia osady nad rzeką, bardzo tatwo można przeprowadzić kanalizację osady.
d. Posiada ludności ogółem 10750 w liczbie katolików 8615, Żydów 2135. Terytorium osady wystarczy dla rozwoju na szereg lat, ponieważ ma jeszcze w swoim rozporządzeniu przeszło 60 mórg pastwisk, które nadają się pod budowę fabryk i wszelkich budowli, jednak byłoby rzeczą bardzo pożądaną, aby do osady przyłączone grunta majoratne z zachodniej strony osady i grunta należące Dóbr Państwowych z północy, gdzie już są dwa domy wybudowane, tj. Stanisława Zaleskiego i Dergiemana oraz grunta rządowe na których jest postawiona fabryka budowy prowizorycznych domów".
Z tym wyjaśnieniem rada postanowiła przesiać starostwu plan sytuacyjny osady i gruntów ornych, zapewniając przy tym, że Kamienna będzie mogła prowadzić samodzielną gospodarkę miejską, posiada też "dużo sił z wyższym i średnim wykształceniem", zaś fundusze czerpać - z przemysłu, handlu, hal targowych i normalnych podatków miejskich.
Mimo obiektywnych przestanek przemawiających za przekształceniem Kamiennej w miasto, sprawa natrafiała na dalsze rozmaitej natury przeszkody. Decyzje podejmowali lub ją opiniowali różnego szczebla administracji państwowej i samorządowej urzędnicy. W dużym stopniu zablokowały je na jakiś czas uchwały zgromadzeń mieszkańców wsi Milica i Miodzawy, które do Kamiennej nie chciały być przyłączone, o czym wójt Kamiennej - Biernacki 4 stycznia 1921 r. poinformował radę. W 1921 r. wróciła też sprawa włączenia do osady Kamienna gruntów tzw. Marywilu (Dolna Kamienna) przestrzeni 57 morgów oraz osad pokarczemnych.
Tymczasem radni gminy Kamienna w dniu 18 lutego 1922 r. wyszli z inicjatywą utworzenia nowego powiatu z siedzibą w Kamiennej. Wniosek zgłosił wójt A. Biernacki."Kamienna jako punkt wezlowy kolei państwowych - Skarżysko i punkt fabrycz.no-prz.emy stówy ma wszelkie dane do szybkiego rozwoju, przeto pożądanym byleby w interesie tak miejscowej, jak i okolicznej ludności utworzyć starostwo w Kamiennej... z dołączeniem okolicznych gmin, a mianowicie:
z powiatu koneckiego: Blizyn, Chlewiska, Szydlowiec i miasto Szydlowiec z powiatu itzeckiego: Skarżysko Kościelne, Mirzec, Wielka Wieś, miasto Wierzbnik z bylą gminą Wierzbnik
z powiatu kieleckiego: gm. Suchedniów,
z powiatu radomskiego gm. Rogów".
W sumie nowy powiat liczyłby przeszło 100 000 mieszkańców i co ważne, żadna gmina nie była oddalona od Kamiennej więcej niż 16 km. Rada gminy jednogłośnie wniosek zaakceptowała, w tym celu podjęto uchwałę polecającą rozpoczęcie odpowiednich starań w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Sprawa tym razem nie miała szerszego odzewu, w każdym razie nie spowodowała jakichkolwiek zmian administracyjnych. Może w jakiejś mierze była to forma nacisku na koneckie władze powiatowe, które raczej powściągliwie odnosiły się do inicjatywy mieszkańców Kamiennej. Wyprzedzając nieco fakty dodajmy, że problem utworzenia powiatu z siedzibą w Kamiennej powróci kilkakrotnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Np. 17 września 1923 r. Magistrat miasta Kamiennej odniósł się krytycznie wobec inicjatywy wojewody kieleckiego, by włączyć nowo powstałe miasto Kamienna do nowo tworzonego powiatu wierzbnickiego. Ponownie wnioskowano o utworzenie powiatu z siedzibą w Kamiennej. Proponowany powiat obejmowałby miasto Kamienna, gm. Szydłowiec, gm. Chlewiska, gm. Skarżysko Kościelne z pow. iłżeckiego, gm. Wielka Wieś, gm. Styków, gm. Mirzec, miasto Wierzbnik, gm. Suchedniów (pow. kielecki), gm. Rogów (pow. radomski).W sumie powiat liczyłby ok. 120 tyś. mieszkańców. I tym razem żadna decyzja wiążąca nie została podjęta.
Rada gminna konsekwentnie podejmowała szereg decyzji zwiększających szansę na przekształcenie. 18 września 1921 r. przemianowano ulice osady. Z dość szczegółowego protokołu wynika, że utworzono nazwy dla ulic tzw. "podłużnych" (Kolejowa, Towarowa, Iłżecka, Targowa, 3-go Maja, Fabryczna), oraz tzw. ulic "poprzecznych" (Mała, Wspólna, Staszica, Mickiewicza, Podjazdowa, Kościuszki, 17-go Marca, Wiejska, Żurawia, Długa, Jasna, Piaski). W sumie decyzją rady gminnej numeracja ulic poprzecznych winna zaczynać się od pótnocy na południe, podłużnych od zachodu na wschód, zaś numeracja domów parzystych winna być po prawej stronie, nieparzystych po lewej, strzałki na tablicach umieścić w kierunku rosnących numerów.
a. czy osada posiada charakter miejski przez sposób jej zabudowania.
b. jaki jest stopień uprzemy stawienia osady, tj. ile posiada ona przedsiębiorstw przemysłowych i wkładów rzemieślniczych, ile jest sklepów.
c. jakie osada ma widoki rozwojowe przez swe położenie geograficzne.
d. ile posiada ludności w jakim składzie pod względem narodowościowym i wyznaniowym z uwzględnieniem ewentualnego rozszerzenia granic osady. e. czy osada będzie w stanie prowadzić samodzielną gospodarkę miejską, oraz z jakich źródeł czerpać będzie glównie potrzebne na to fundusze".
Jednocześnie polecono przygotować plan z wyznaczonymi granicami miejskimi, jednocześnie uzyskać zgodę zainteresowanych gmin w razie potrzeby włączenia do miasta okolicznych obszarów do nich należących.
"Rada gminna - czytamy w tymże protokole - rozpatrzywszy powyższą sprawę postanowiła w uzupełnieniu postanowienia swojego z dnia 3-go lutego, 7-go marca 1920 r. i zebrania gminnego z dnia 23 stycznia 1920 r. prosić odnośne władze o przekształcenie osady Kamienna na miasto, przy czym wyjaśnia:
a/ osada posiada charakter miejski zajmując ściśle określone terytorium. Regulacyjny plan posiada jeszcze przed wojną z wyznaczeniem ulic i przestrzega planowej rozbudowy.
Posiada domów murowanych 300 w tym piętrowych 42
Posiada domów drewnianych 450 w tym piętrowych 3.
1/3 część osady zabudowana jest gęsto, a 2/3 puste place przeznaczone do planowego rozbudowania...
b/ osada posiada: Zakłady żelazne i emaliernię "Kamienna", Zakłady żelazne i stalownię "Skarżysko", Zakłady żelazne i emaliernię "Nowy Bzin", cementownię, fabrykę żelaza Stanisława Zająca, pilnikarnię Sosnowskiego, fabrykę farb, osetczarnię, dwa tartaki, dwa młyny motorowe, trzy warsztaty mechaniczne, pięć warsztatów stolarskich, kaflarnię, dachówczarnię, rzeźnię, 230 sklepów różnego rodzaju i handlu, Okręgowy Związek Kooperatyw Kolejowych Dyrekcji Radomskiej, Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, Stowarzyszenie "Pomoc", Stowarzyszenie "Łącznik" z filiami, resursę rzemieślniczą, Stowarzyszenie "Jedność" robotnicze, warsztaty szewskie, targ z przestrzenią 12-to morgową na rozbudowanie hal, itp., stację węzłową z warsztatami mechanicznymi, ponadto posiada: ochronkę, 7-mio klasową szkołę powszechną do której uczęszcza 1200 dzieci, średnią szkolę techniczną kolejową, 8-io klasowe gimnazjum do którego uczęszcza 450 uczniów
c. ze względu węzta kolejowego, położonego na gruntach osady Kamienna, z nazwą stacji "Skarżysko" jest bezpośrednio potączona z Warszawą, Krakowem, Lublinem, Łodzią, Nadbrzeziem (?) i Tarnobrzegiem, ponadto jest poloźona nad rzeką Kamienną, której silą wodna porusza bardzo wiele fabryk i młynów, jak to widać z wyżej wymienionych fabryk. Wobec położenia osady nad rzeką, bardzo tatwo można przeprowadzić kanalizację osady.
d. Posiada ludności ogółem 10750 w liczbie katolików 8615, Żydów 2135. Terytorium osady wystarczy dla rozwoju na szereg lat, ponieważ ma jeszcze w swoim rozporządzeniu przeszło 60 mórg pastwisk, które nadają się pod budowę fabryk i wszelkich budowli, jednak byłoby rzeczą bardzo pożądaną, aby do osady przyłączone grunta majoratne z zachodniej strony osady i grunta należące Dóbr Państwowych z północy, gdzie już są dwa domy wybudowane, tj. Stanisława Zaleskiego i Dergiemana oraz grunta rządowe na których jest postawiona fabryka budowy prowizorycznych domów".
Z tym wyjaśnieniem rada postanowiła przesiać starostwu plan sytuacyjny osady i gruntów ornych, zapewniając przy tym, że Kamienna będzie mogła prowadzić samodzielną gospodarkę miejską, posiada też "dużo sił z wyższym i średnim wykształceniem", zaś fundusze czerpać - z przemysłu, handlu, hal targowych i normalnych podatków miejskich.
Mimo obiektywnych przestanek przemawiających za przekształceniem Kamiennej w miasto, sprawa natrafiała na dalsze rozmaitej natury przeszkody. Decyzje podejmowali lub ją opiniowali różnego szczebla administracji państwowej i samorządowej urzędnicy. W dużym stopniu zablokowały je na jakiś czas uchwały zgromadzeń mieszkańców wsi Milica i Miodzawy, które do Kamiennej nie chciały być przyłączone, o czym wójt Kamiennej - Biernacki 4 stycznia 1921 r. poinformował radę. W 1921 r. wróciła też sprawa włączenia do osady Kamienna gruntów tzw. Marywilu (Dolna Kamienna) przestrzeni 57 morgów oraz osad pokarczemnych.
Tymczasem radni gminy Kamienna w dniu 18 lutego 1922 r. wyszli z inicjatywą utworzenia nowego powiatu z siedzibą w Kamiennej. Wniosek zgłosił wójt A. Biernacki."Kamienna jako punkt wezlowy kolei państwowych - Skarżysko i punkt fabrycz.no-prz.emy stówy ma wszelkie dane do szybkiego rozwoju, przeto pożądanym byleby w interesie tak miejscowej, jak i okolicznej ludności utworzyć starostwo w Kamiennej... z dołączeniem okolicznych gmin, a mianowicie:
z powiatu koneckiego: Blizyn, Chlewiska, Szydlowiec i miasto Szydlowiec z powiatu itzeckiego: Skarżysko Kościelne, Mirzec, Wielka Wieś, miasto Wierzbnik z bylą gminą Wierzbnik
z powiatu kieleckiego: gm. Suchedniów,
z powiatu radomskiego gm. Rogów".
W sumie nowy powiat liczyłby przeszło 100 000 mieszkańców i co ważne, żadna gmina nie była oddalona od Kamiennej więcej niż 16 km. Rada gminy jednogłośnie wniosek zaakceptowała, w tym celu podjęto uchwałę polecającą rozpoczęcie odpowiednich starań w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Sprawa tym razem nie miała szerszego odzewu, w każdym razie nie spowodowała jakichkolwiek zmian administracyjnych. Może w jakiejś mierze była to forma nacisku na koneckie władze powiatowe, które raczej powściągliwie odnosiły się do inicjatywy mieszkańców Kamiennej. Wyprzedzając nieco fakty dodajmy, że problem utworzenia powiatu z siedzibą w Kamiennej powróci kilkakrotnie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Np. 17 września 1923 r. Magistrat miasta Kamiennej odniósł się krytycznie wobec inicjatywy wojewody kieleckiego, by włączyć nowo powstałe miasto Kamienna do nowo tworzonego powiatu wierzbnickiego. Ponownie wnioskowano o utworzenie powiatu z siedzibą w Kamiennej. Proponowany powiat obejmowałby miasto Kamienna, gm. Szydłowiec, gm. Chlewiska, gm. Skarżysko Kościelne z pow. iłżeckiego, gm. Wielka Wieś, gm. Styków, gm. Mirzec, miasto Wierzbnik, gm. Suchedniów (pow. kielecki), gm. Rogów (pow. radomski).W sumie powiat liczyłby ok. 120 tyś. mieszkańców. I tym razem żadna decyzja wiążąca nie została podjęta.
Rada gminna konsekwentnie podejmowała szereg decyzji zwiększających szansę na przekształcenie. 18 września 1921 r. przemianowano ulice osady. Z dość szczegółowego protokołu wynika, że utworzono nazwy dla ulic tzw. "podłużnych" (Kolejowa, Towarowa, Iłżecka, Targowa, 3-go Maja, Fabryczna), oraz tzw. ulic "poprzecznych" (Mała, Wspólna, Staszica, Mickiewicza, Podjazdowa, Kościuszki, 17-go Marca, Wiejska, Żurawia, Długa, Jasna, Piaski). W sumie decyzją rady gminnej numeracja ulic poprzecznych winna zaczynać się od pótnocy na południe, podłużnych od zachodu na wschód, zaś numeracja domów parzystych winna być po prawej stronie, nieparzystych po lewej, strzałki na tablicach umieścić w kierunku rosnących numerów.
Dużej wagi była inicjatywa opracowania planów regulacyjnych i niwelacyjnych przyszłego miasta. Temu poświęcono posiedzenie rady w dniu 24 lipca 1922 r. Zwrócono uwagę, że Kamienna posiada charakter miejski - 750 domów i 11 150 ludności (dalszy wzrost w stosunku do 1920 r.), ponadto rozwija się i ma wszelkie dane do dalszego szybkiego rozwoju i dlatego pożądanym jest jak najszybsze przemianowanie Kamiennej z osady na miasto. Starania w tym celu już są poczynione, lecz do tego potrzebne są plany jak regulacyjny, tak i niwelacyjny. Podjęto stosowną uchwałę by zwrócić się do Dyrekcji Okręgowej Robót Publicznych przy Województwie Kieleckim o oddelegowanie do Kamiennej geometry dla sporządzenia planów regulacyjnych i niwelacyjnych, oraz by zwrócić się do Ministerstwa Robót Publicznych o długoterminową pożyczkę na potrzeby przeprowadzenia regulacji i brukowania ulic. 28 listopada 1922 r. Ministerstwo Robót Publicznych przyznało Kamiennej l min 500 tyś. marek na rozpoczęcie pomiarów osady. Fakt przyz- nania kredytu jak najbardziej świadczył o przychylności ministerstwa do inicjatywy nadania praw miejskich dla Kamiennej.
Podobne stanowisko zajmowało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, kluczowe w tej sprawie. Zwróciło się bowiem do wojewody kieleckiego w dniu 4 lipca 1922 r. z poleceniem sprawdzenia "czy przeciwko włączeniu do przyszłego miasta Kamiennej gruntów rządowych, wymienionych w protokole posiedzenia rady gminnej gminy Kamienna z dnia 17.XI. 1920 r. punk "d" nie zachodzą przeszkody ze stanowiska Zarządu Dóbr Państwowych".
Wojewoda, któremu wyznaczono termin do 1.08.1922 r. działał dość opieszale, w związku z czym 28 sierpnia ministerstwo ponagliło go, by zajął ostateczne stanowisko w powyższej sprawie, zrobiło to ponownie 13 września1118, następnie 13 października 1922 r. Ostatnim razem ton pisma był dość stanowczy: "nawiązując do pisma Pana wojewody z dn. 12 IX Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleca bezzwłocznie wykonanie rozporządzenia z 4 lipca 1922 NrAO-1231/30 w sprawie podniesienia os. Kamienna do godności miasta i rozszerzenia granic" Mimo braku wytyczenia granic administracyjnych Kamiennej Rada Ministrów z dnia 28 grudnia 1922 r. wydala Rozporządzenie: "Z osady Kamienna, stanowiącej dotychczas samodzielną gminę wiejską oraz gruntów rządowych Milica - Pastwisko, tworzy się gminę miejską z siedzibą zarządu w Kamiennej. Równocześnie wytacza się wymienione grunty rządowe Milica pastwisko z wiejskiej gminy Bliźyn". Dokument został podpisany przez Władysława Sikorskiego - Prezesa Rady Ministrów, tym samym Kamienna stała się 161 miastem II Rzeczpospolitej. Data wejścia w życie rozporządzenia to l stycznia 1923 r., natomiast obowiązywania - 18 listopada 1923 r.
Może ten ostatni termin tłumaczy wolne tempo przekształceń Kamiennej w miasto. Dopiero l lutego 1923 r. MSW powiadomiło wojewodę kieleckiego o powstaniu nowego miasta i wezwało go do wydania w tej sprawie dalszych aktów wykonawczych. Wojewoda zaś dopiero po dwu tygodniach (15 lutego) zlecił staroście koneckiemu przygotowanie procedur wyłonienia władz miejskich. Starosta konecki w liście do wojewody kieleckiego z dnia 27 marca 1923 r. wyjaśniał zwlokę prośbą Przewodniczącego Głównego Komitetu Wyborczego (Stanisława Zaleskiego), z którym rozmawiał 11 marca oraz wójta gminy. Rozmówcy starosty wyjaśniali "konieczność późnego wyznaczenia terminu wyborów niemożliwością wykonania czynności przygotowawczych do aktu wyborczego", ponadto wójt gminy był przeciążony pracą związaną z rejestracją rezerwistów i czynnościami Komisji Kontrolnej. Wyjaśnio- no przy okazji, że "wcielenie gruntów rzędowych Milica-Pastwisko do miasta Kamienna - to sprawa ta dotychczas załatwiona nie została, ponieważ ani Starostwo, ani Urzqd Ziemski, ani Urząd Skarbowy, ani też żaden z zainteresowanych wójtów nie wie, jaka przestrzeń gruntów względnie która ich część (część gruntów została rozparcelowana - jaka jednak w jakiej ilości stwierdzić dotychczas nie można) ma być wcielona do m. Kamienna". Mimo nie załatwienia tej sprawy 4 kwietnia 1923 r. starosta powiatu koneckiego -Gajda wydal zarządzenie zorganizowania wyborów do rady miasta na dzień 6 maja 1923 r.
3 maja 1923 r. Przewodniczący Gtównego Komitetu Wyborczego Stanisław Zaleski ogłosił 4 listy imienne kandydatów na radnych miasta Kamiennej.
l lista endecka zawierała pierwotnie 36 nazwisk. Na pierwszych miejscach znaleźli się: Wacław Węgrzecki (38 lat, prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Kamiennej), ks. Jan Węgliński (32 lata, proboszcz parafii Bzin, od 1925 r. pierwszy proboszcz nowo powstałej parafii w Kamiennej), Piotr Tylman (38 lat, przemysłowiec), na 4 miejscu tej listy znalazł się Andrzej Bałtruszajtis - został jednak skreślony, gdyż nie posiadał polskiego obywatelstwa, wypadł również dotychczasowy wójt - Antoni Biernacki, który został skreślony z listy114. Najmłodszym kandydatem na radnego z tej listy był 29-letni buchalter - Henryk Trzaskowski, natomiast najstarszym (63 lata) - zasłużony dla Kamiennej felczer - Karol Długasiewicz. Na liście endeckiej znalazł się 1 ksiądz, 2 nauczycieli, kilku pracowników umysłowych, zdecydowana większość to rzemieślnicy i pracownicy, głównie kolei.
Również chadecka lista kandydatów zawierała 35 osób. Otwierał ją znany z dotychczasowej działalności samorządowej Antoni Sieczka (54 lat - rolnik). W dalszej kolejności na wysokich pozycjach znaleźli się: Szczepan Rożek (46 lat - przemysłowiec), Ludwik Wiatr (najstarszy wśród kandydatów - 67 lat - rolnik), z listy, z 4 miejsca został skreślony Teofil Garbacz (pełniący obowiązki wójt). Z następnych miejsc kandydowali: Roman Bartosiewicz (52 lat - właściciel domu), Franciszek Pająk (47 lat - odlewnik). Najmłodszym kandydatem z tej listy był 29-letni przemysłowiec - Wiktor Barciński. W sumie na liście znalazło się 2 przemysłowców, 11 rolników, pozostali to rzemieślnicy różnych profesji (masarz, kowal, piekarz, ślusarz), robotnicy, 3 właścicieli domów, właściciel składu aptecznego, felczer, kupiec.
Skromniejsza tym razem była lista PPS-u. Zawierała nazwiska 24 kandydatów. Otwiera} ją Wincenty Bilski (36 lat - rachmistrz kolejowy), dalej 37-letni ślusarz Jan Cegliński i Władysław Szczerba, 37 - letni pracownik biurowy, najmłodsi na liście to: Stanisław Przygoda (29-letni ślusarz) i jego rówieśnik - Bolesław Denkiewicz (również ślusarz). Wśród kandydatów najwięcej było ślusarzy (12), tokarzy (3), przedstawicieli innych robotniczych zawodów oraz 2 pracowników umysłowych. Mniejszość żydowska zgłosiła listę zawierajęcą 15 nazwisk, przed wyborami skreślono dwóch kandydatów; ostatecznie na liście znalazło się 9 kupców, 2 krawców, zegarmistrz oraz pracownik biurowy. Listę otwierał Sauł Pfeffer - 47-letni kupiec z Kamiennej.
Tak więc o 24 mandaty radnych ubiegało się 104 kandydatów, co daje 4,33 kandydata na l miejsce w radzie.
Podobne stanowisko zajmowało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, kluczowe w tej sprawie. Zwróciło się bowiem do wojewody kieleckiego w dniu 4 lipca 1922 r. z poleceniem sprawdzenia "czy przeciwko włączeniu do przyszłego miasta Kamiennej gruntów rządowych, wymienionych w protokole posiedzenia rady gminnej gminy Kamienna z dnia 17.XI. 1920 r. punk "d" nie zachodzą przeszkody ze stanowiska Zarządu Dóbr Państwowych".
Wojewoda, któremu wyznaczono termin do 1.08.1922 r. działał dość opieszale, w związku z czym 28 sierpnia ministerstwo ponagliło go, by zajął ostateczne stanowisko w powyższej sprawie, zrobiło to ponownie 13 września1118, następnie 13 października 1922 r. Ostatnim razem ton pisma był dość stanowczy: "nawiązując do pisma Pana wojewody z dn. 12 IX Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleca bezzwłocznie wykonanie rozporządzenia z 4 lipca 1922 NrAO-1231/30 w sprawie podniesienia os. Kamienna do godności miasta i rozszerzenia granic" Mimo braku wytyczenia granic administracyjnych Kamiennej Rada Ministrów z dnia 28 grudnia 1922 r. wydala Rozporządzenie: "Z osady Kamienna, stanowiącej dotychczas samodzielną gminę wiejską oraz gruntów rządowych Milica - Pastwisko, tworzy się gminę miejską z siedzibą zarządu w Kamiennej. Równocześnie wytacza się wymienione grunty rządowe Milica pastwisko z wiejskiej gminy Bliźyn". Dokument został podpisany przez Władysława Sikorskiego - Prezesa Rady Ministrów, tym samym Kamienna stała się 161 miastem II Rzeczpospolitej. Data wejścia w życie rozporządzenia to l stycznia 1923 r., natomiast obowiązywania - 18 listopada 1923 r.
Może ten ostatni termin tłumaczy wolne tempo przekształceń Kamiennej w miasto. Dopiero l lutego 1923 r. MSW powiadomiło wojewodę kieleckiego o powstaniu nowego miasta i wezwało go do wydania w tej sprawie dalszych aktów wykonawczych. Wojewoda zaś dopiero po dwu tygodniach (15 lutego) zlecił staroście koneckiemu przygotowanie procedur wyłonienia władz miejskich. Starosta konecki w liście do wojewody kieleckiego z dnia 27 marca 1923 r. wyjaśniał zwlokę prośbą Przewodniczącego Głównego Komitetu Wyborczego (Stanisława Zaleskiego), z którym rozmawiał 11 marca oraz wójta gminy. Rozmówcy starosty wyjaśniali "konieczność późnego wyznaczenia terminu wyborów niemożliwością wykonania czynności przygotowawczych do aktu wyborczego", ponadto wójt gminy był przeciążony pracą związaną z rejestracją rezerwistów i czynnościami Komisji Kontrolnej. Wyjaśnio- no przy okazji, że "wcielenie gruntów rzędowych Milica-Pastwisko do miasta Kamienna - to sprawa ta dotychczas załatwiona nie została, ponieważ ani Starostwo, ani Urzqd Ziemski, ani Urząd Skarbowy, ani też żaden z zainteresowanych wójtów nie wie, jaka przestrzeń gruntów względnie która ich część (część gruntów została rozparcelowana - jaka jednak w jakiej ilości stwierdzić dotychczas nie można) ma być wcielona do m. Kamienna". Mimo nie załatwienia tej sprawy 4 kwietnia 1923 r. starosta powiatu koneckiego -Gajda wydal zarządzenie zorganizowania wyborów do rady miasta na dzień 6 maja 1923 r.
3 maja 1923 r. Przewodniczący Gtównego Komitetu Wyborczego Stanisław Zaleski ogłosił 4 listy imienne kandydatów na radnych miasta Kamiennej.
l lista endecka zawierała pierwotnie 36 nazwisk. Na pierwszych miejscach znaleźli się: Wacław Węgrzecki (38 lat, prezes Zarządu Banku Spółdzielczego w Kamiennej), ks. Jan Węgliński (32 lata, proboszcz parafii Bzin, od 1925 r. pierwszy proboszcz nowo powstałej parafii w Kamiennej), Piotr Tylman (38 lat, przemysłowiec), na 4 miejscu tej listy znalazł się Andrzej Bałtruszajtis - został jednak skreślony, gdyż nie posiadał polskiego obywatelstwa, wypadł również dotychczasowy wójt - Antoni Biernacki, który został skreślony z listy114. Najmłodszym kandydatem na radnego z tej listy był 29-letni buchalter - Henryk Trzaskowski, natomiast najstarszym (63 lata) - zasłużony dla Kamiennej felczer - Karol Długasiewicz. Na liście endeckiej znalazł się 1 ksiądz, 2 nauczycieli, kilku pracowników umysłowych, zdecydowana większość to rzemieślnicy i pracownicy, głównie kolei.
Również chadecka lista kandydatów zawierała 35 osób. Otwierał ją znany z dotychczasowej działalności samorządowej Antoni Sieczka (54 lat - rolnik). W dalszej kolejności na wysokich pozycjach znaleźli się: Szczepan Rożek (46 lat - przemysłowiec), Ludwik Wiatr (najstarszy wśród kandydatów - 67 lat - rolnik), z listy, z 4 miejsca został skreślony Teofil Garbacz (pełniący obowiązki wójt). Z następnych miejsc kandydowali: Roman Bartosiewicz (52 lat - właściciel domu), Franciszek Pająk (47 lat - odlewnik). Najmłodszym kandydatem z tej listy był 29-letni przemysłowiec - Wiktor Barciński. W sumie na liście znalazło się 2 przemysłowców, 11 rolników, pozostali to rzemieślnicy różnych profesji (masarz, kowal, piekarz, ślusarz), robotnicy, 3 właścicieli domów, właściciel składu aptecznego, felczer, kupiec.
Skromniejsza tym razem była lista PPS-u. Zawierała nazwiska 24 kandydatów. Otwiera} ją Wincenty Bilski (36 lat - rachmistrz kolejowy), dalej 37-letni ślusarz Jan Cegliński i Władysław Szczerba, 37 - letni pracownik biurowy, najmłodsi na liście to: Stanisław Przygoda (29-letni ślusarz) i jego rówieśnik - Bolesław Denkiewicz (również ślusarz). Wśród kandydatów najwięcej było ślusarzy (12), tokarzy (3), przedstawicieli innych robotniczych zawodów oraz 2 pracowników umysłowych. Mniejszość żydowska zgłosiła listę zawierajęcą 15 nazwisk, przed wyborami skreślono dwóch kandydatów; ostatecznie na liście znalazło się 9 kupców, 2 krawców, zegarmistrz oraz pracownik biurowy. Listę otwierał Sauł Pfeffer - 47-letni kupiec z Kamiennej.
Tak więc o 24 mandaty radnych ubiegało się 104 kandydatów, co daje 4,33 kandydata na l miejsce w radzie.
Komitety wyborcze zgłaszające powyższe listy ustaliły również nazwiska pełnomocników. Zostali nimi: Edward Turno (lista nr l), Szczepan Rożek (lista nr 2), Paweł Piętak (lista nr 3), Sauł Pfeffer (lista nr 4). W wyniku wyborów przeprowadzonych w niedzielę 6 maja 1923 r. wyłoniona została 24-osobowa Rada Miejska miasta Kamienna w następującym składzie: Wacław Węgrzecki, ks. Jan Węgliński, Piotr Tylman, Józef Sosnowski, Edward Turno, Stefan Mazurowski, Leopold Serafin, Stanisław Frankiewicz, Władysław Cichocki (zrzekł się mandatu po wyborach), Stefan Rzuchowski (z listy l), Antoni Sieczka, Szczepan Rożek, Ludwik Wiatr, Roman Bartosiewicz, Franciszek Pająk, Stanisław Jedy- nak, Feliks Michnowski, Franciszek Mazur (z listy 2), Wincenty Bilski, Jan Cegliński, Władysław Szczerba (z listy 3), Sauł Pfeffer, Dawid - Mordka Perl, Chaskiel Chmielnicki, Abram Ostrowicz (z listy 4).
Zastępcami radnych z listy l zostali Wacław Komarnicki, Wacław Wieruszewski, Roman Orlikowski, Aleksander Piotrowski i Edward Michnowski; z listy nr 2: Woźniak Józef, Karol Kowalik, Jan Zbroja, Wincenty Baruch; z listy nr 3 - Władysław Garbacz; z listy nr 4: Moszek Zyłberman i Chaim Gincberg.
Wybory do rady miejskiej przyniosły zdecydowane zwycięstwo prawicy. Lista narodowa cieszyła się największą popularnością (37,5% mandatów), następnie lista chadecka (33,3% mandatów), wreszcie - żydowska (16,7% mandatów), tylko 3 mandaty przypadły na listę PPS-u (12,5%). Tak więc rada zdominowana została przez kandydatów startujących z list narodowo-chadeckich (70,8% mandatów).
Wyłonieni w wyborach radni prezentowali różne środowiska i zawody. Wśród radnych znalazł się duchowny rzymsko-katolicki, przemysłowcy, nauczyciel, pracownicy umysłowi, robotnicy największych zakładów przemysłowych, rolnicy, kupcy. Średnia wieku radnego rady miejskiej pierwszej kadencji wynosiła 44 lata, najstarsi radni wywodzili się z chadecji (średnia ponad 51 lat), najmłodsi z PPS-u (średnia trochę powyżej 36 lat). Rada całkowicie zdominowana była przez mężczyzn, ciekawostką jest to, że na żadnej liście wyborczej nie znalazło się miejsce dla kobiety. Natomiast Franciszek Pająk startował w wyborach z dwóch list: z 10 miejsca listy endeckiej i 5 miejsca - chadeckiej (ostatecznie został radnym z tej drugiej). Na podkreślenie zasługuje fakt, że większość radnych zdobywała doświadczenie samorządowe w poprzednich latach, to dawało szansę na sprawne rozwiązywanie problemów miasta i jego mieszkańców.
Inauguracyjne, uroczyste posiedzenie Rady Miejskiej Kamiennej odbyto się w niedzielę 3 czerwca 1923 r. Wśród przedstawicieli władz obecny był starosta konecki - Czesław Gajda, naczelnik wydziału kancelaryjnego województwa kieleckiego - Franciszek Kociuszewski, Komendant P.P. na powiat konecki, powiatowy inspektor szkolny - Lumbeć, ustępujący wójt gminy Kamienna - Teofil Garbacz. W komplecie przybyli nowo wybrani radni oraz liczni zaproszeni goście. Zaznaczyło swą obecność dwóch parlamentarzystów, wśród nich wybitny socjalista - Tomasz Arciszewski. W gronie gości znaleźli się także kierownicy prawie wszystkich wydziałów powiatowych, zastępca starosty - Józef Gierczak, ks. Kazimierz Sykulski, szambelan papieski, były proboszcz bziński, w 1923 r. - radomski, do niedawna poseł na sejm. Obecny był również dyrektor P.KKP oddział w Radomiu - Bolesław Jarzewski.
Pierwsze posiedzenie rady zgromadziło również czołowych obywateli miasta, wśród obecnych był weteran - oficer z 1863 r. - Franciszek Wieczorkowicz. Podczas pierwszego posiedzenia rady wybrano członków magistratu. Wśród nich znalazło się 3 miejskich radnych: Wacław Węgrzecki (funkcję radnego po nim objął Wactaw Komarnicki), Piotr Tylman (jego miejsce zajął w radzie Wacław Wieruszewski), Antoni Sieczka (na jego miejsce do rady dokooptowany został Józef Woźniak). Spoza rady do magistratu powołano na sekretarza Mariana Zwierzchowskiego (pełnił tę funkcję przez kolejną kadencję). Wybrano również zastępcę burmistrza. Został nim Jan Grodnicki.
Nie obsadzono urzędu burmistrza - dopiero drogą konkursu został nim dr Tadeusz Mażdżeński, który objął urząd 22 czerwca 1924 r. Po rocznej pracy zastąpił go następnie Wawrzyniec Ergietowski. Podczas kadencji trwającej do 3 sierpnia 1927 r. dwu radnych złożyło mandaty. Do pracy w Radomiu został przeniesiony ks. Jan Węgliński, zmarł Wacław Czaplarski.
Uzyskanie praw miejskich dla Kamiennej, wyłonienie władz samorządowych kończyło kolejny etap jej rozwoju, zaczynał się nowy rozdział jej historii, równie pięknej i równie trudnej.
(Fragment publikacji Krzysztofa Zemeły "Skarżysko-Kamienna - nadanie praw miejskich")
UM dziękuje autorowi za udostępnienie materiałów
