Skarżysko-Kamienna - miasto przemysłowe. (tradycje - rozwój - współczesność)

Mówiąc o historii miasta Skarżyska-Kamiennej i jego rozwoju gospodarczym nie sposób nie zacząć od przeszłości, sięgającej kilku wieków wstecz, gdzie zdarzenia i dokonania naszych przodków kształtowały podwaliny pod to co zapisane w historii miasta.

Ta część Krainy Świętokrzyskiej, a głównie dolina rzeki Kamiennej, ze swoimi skarbami ukrytymi w ziemi (surowce mineralne, a głównie rudy metali) nadawała określony charakter miejscowemu osadnictwu. Słynne były dymarki do wytopu żelaza, które dały początek późniejszemu rozwojowi przemysłu hutniczego i metalowego, a przykładem tego są pozostałości wielkiego pieca zachowane w dzielnicy Skarżyska - Rejowie. Teren obecnego miasta i okolic to miejsce działalności Stanisława Staszica z jego pionierskimi pracami w zakresie kopalnictwa, hutnictwa i hydrologii.

Przełomowym momentem dla rozwoju gospodarczego miasta była budowa i oddanie do użytku w roku 1883 linii kolei żelaznej, łączącej początkowo stację z Dęblinem i Śląskiem, rozbudowana następnie w 4 kierunkach. Powstały węzeł kolejowy był jednym z czynników powstania i rozwoju osad tworzących późniejsze miasto.

Na lata 80-te XIX w. przypada powstanie jednego z większych zakładów w mieście tj. Odlewni Żeliwa i Emalierni “Kamienna” (właścicielem był Jan Witwicki), która funkcjonowała ponad 100 lat. W pierwszych kilkunastu latach XX w. powstawały zakłady przemysłowe głównie tzw. zakłady “żelazne”. W roku 1920 - o czym stanowią dokumenty - było w ówczesnej gminie Kamienna ponad 20 zakładów wytwórczych, w tym 6 zakładów przemysłowych - branży metalowej, zatrudniających ponad 1000 pracowników i około 1000 pracowników zatrudnionych w służbach kolejowych tj. na stacji i w warsztatach naprawczych taboru kolejowego. Licznie powstawały również warsztaty naprawcze i sklepy.

W 1922 roku na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 grudnia, podpisanego przez premiera gen. Władysława Sikorskiego, nadano z dniem 1 stycznia 1923 roku prawa miejskie gminie Kamienna. Również w roku 1922 władze państwowe zadecydowały o wybudowaniu w Skarżysku-Kamiennej wielkiego zakładu zbrojeniowego o nazwie “Państwowa Fabryka Amunicji” Rok 1924 to okres uruchomienia tej fabryki, której rozwój ściśle łączył się, przez dziesięciolecia z rozwojem miasta i miał istotny wpływ na ten rozwój. Budowa Fabryki Amunicji w Skarżysku była jedna z większych inwestycji utworzonego w latach 30-tych Centralnego Okręgu Przemysłowego. Cały kompleks zbrojeniowy obejmował oprócz w/w Fabryki Amunicji, Wytwórnię Węgla Aktywowanego i Zakład tzw. Chemiczny (specjalizujący się w produkcji chemicznej związanej z produkcją zbrojeniową).

Łącznie z budową tych zakładów tworzących miejsca pracy rozpoczął się dynamiczny rozwój miasta, powstały nowe osiedla mieszkaniowe dla robotników i kadry inżynierskiej PFA. W 1932 roku Fabryka Amunicji zatrudniała 2760 osób, w roku 1936 - ponad 3000 osób, a w roku 1939 ponad 4500 osób. Od 1928 roku zatwierdzono obecną nazwę miasta Skarżysko-Kamienna. W tym samym roku utworzono, z siedzibą w Skarżysku-Kamiennej, Zakłady Energetyczne Okręgu Radomsko-Kieleckiego (popularny ZEORK), który z powodzeniem funkcjonuje do dzisiaj i stanowi wraz z rejonami, jeden z największych obecnie zakładów pracy w mieście.W ostatnim roku istnienia II Rzeczypospolitej, Skarżysko-Kamienna było istotnym ośrodkiem przemysłu nie tylko w regionie, ale również w całym Centralnym Okręgu Przemysłowym, a więc i w kraju.


W latach okupacji niemieckiej Skarżysko było jednym z głównych w kraju źródeł zaopatrzenia w broń i amunicję żołnierzy Polski Podziemnej, a zwłaszcza okolicznych oddziałów partyzanckich, między innymi najbardziej znanych: “Ponurego”, “Nurta”, “Szarego”. Było również miejscem eksterminacji ludności polskiej i żydowskiej. W obozie pracy zorganizowanym na terenie zakładu nr 2 PFA, tzw. “Hassagu” wymordowano ok. 25000 osób. Śladami znaczącymi niepokorność tutejszych ludzi są liczne mogiły np. na Borze, gdzie w lutym 1940 r. rozstrzelano 360 osób i na Brzasku gdzie w czerwcu tegoż roku zginęło 760 osób. Po roku 1945 następowała odbudowa przemysłu, dalszy jego rozwój i budowa nowych zakładów. Powstawały głównie zakłady wytwórcze w formie spółdzielni, tzw. przemysłu terenowego i zakładów komunalnych. W sposób dynamiczny rosła produkcja i zatrudnienie w b. PFA czyli w Zakładach Metalowych “MESKO” .

Znaczący rozwój przemysłu w Skarżysku-Kamiennej następuje po roku 1956. W roku 1957 uruchomiono Fabrykę Obuwia, w latach 1966-1968 zelektryfikowano węzeł PKP. Od 1968 roku obowiązuje herb miasta w obecnym kształcie, który symbolizuje trzy grupy zawodowe: kolejarzy, metalowców i odlewników, stanowiące trzon ludności miasta Lata 70-te to dalsza rozbudowa i modernizacja przemysłu w mieście. Utworzono Kombinat Budowlany, wybudowano Fabrykę Domów. Powstało nowe osiedle mieszkaniowe - “Przydworcowe”. Lata 70-te to lata koniunktury głównie dla ZM “MESKO” (duża rozbudowa i modernizacja), dla przemysłu obuwniczego, budowlanego, spożywczego i chemicznego. Lata 80-te, to poza okresem załamania w niektórych dziedzinach - budowa olbrzymiej stacji rozrządowej na węźle PKP. W ogóle służby PKP w Skarżysku (jak mówiono - mieście kolejarzy) to olbrzymi potencjał zatrudniający około 4500 pracowników w 11 różnych dziedzinach kolejnictwa.

Zmiany ustrojowe i gospodarcze ostatniej dekady lat 90. miały istotne znaczenie dla potencjału gospodarczego naszego miasta. W zaistaniłych uwarunkowaniach gospodarczych nie wszystkie firmy potrafiły sprostać nowym wymaganiom.


W początkach wymienionego okresu wyraźnie wzrosło bezrobocie, jednocześnie uwolniona incjatywa ludzi spowodowała szybki rozwój handlu i niektórych usług oraz małych przedsiębiorstw.

Obecnie dominujący, związany z tradycjami przemysłowymi miasta przemysł metalowy, obuwmiczy, energetyczny oraz kolejnictwo stopniowo zmniejsza rolę największego pracodawcy na rzecz małych i średnich przedsiębiorstw, które łącznie zatrudniają zdecydowaną większość ogólnej liczby pracujących.

W Skarżysku-Kamiennej na przestrzeni 10 lat odnotowujemy stały wzrost liczby podmiotów gospodarczych w sektorze prywatnym. Obecnie działa 4 615 firm, których głównymi obszarami działalności gospodarczej są: handel i naprawy 2056 firm (44,5%), przetwórstwo przemysłowe 470 firm (10,2%), budownictwo 394 firmy (8,5%), transport, gospodarka magazynowa i łączność 338 firm (7,3%), obsługa nieruchomości i firm 530 podmiotów (11,5%), hotele i restauracje 115 (2,5%), pośrednictwo finansowe 216 firm (4,7%), pozostałe działy - 496 firm (10,7%).

Dbając o stałe podnoszenie inwestycyjnej atrakcyjności naszego miasta, staraniem władz lokalnych, została utworzona, a następnie poszerzona Podstrefa Starachowickiej Strefy Ekonomicznej w Skarżysku-Kamiennej, która obejmuje 10,5 ha dobrze uzbrojonych terenów przemysłowych.

W 2002 roku została utworzona Skarżyska Strefa Gospodarcza Sp. z o.o. Obejmuje ona tereny poprzemysłowe Zakładów Metalowych "MESKO" S.A., a oferowane tereny i hale będące jej własnością stanowią Podstrefę Starachowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Strefa zapewnia przyszłym inwestorom w zamian za stworzone nowe miejsca pracy stosowne preferencje i ulgi podatkowe.

Dla integrowania środowiska lokalnego i regionalnego biznesu począwszy od 2003 r. Urząd Miasta wspólnie ze Skarżyską Strefą Gospodarczą Sp. z o.o. i ZPHU "KIER" organizuje targi gospodarcze pn. "Skarżyskie Prezentacje". Ich zadaniem jest upowszechnienie wiedzy o potencjale gospodarczym regionu oraz umożliwienie nawiązywania kontaktów handlowych wystawcom zarówno z kontrahentami krajowymi, jak i zagranicznymi.

Pozytywnym zjawiskiem ostatnich 4 lat jest widoczne zainteresowanie miastem ze strony firm zagranicznych. Największych inwestycji z udziałem kapitału zagranicznego dokonano w gospodarce komunalnej (kapitał niemiecki), w handlu (kapitał niemiecki, brytyjski, portugalski), w branży dystrybucji paliw (kapitał brytyjski i niemiecki) oraz w przemyśle (kapitał amerykański i izraelski).

Dominujący dotychczas w naszym mieście pracodawcy: PKP Skarżysko oraz Zakłady metalowe MESKO S.A. istnieją po restrukturyzacji nadal, a MESKO S.A. przy pomocy kapitału z Izreala i Stanów Zjednoczonych unowocześnia swoją produkcję i uruchamia nową generację produktów, które zapewnią temu pracodawcy stabilność ekonomiczną w najbliższych latach.
Do znaczących przedsiębiorstw należy zaliczyć również ZEORK S.A., WTÓRPOL PPHU, SKAMET Metalowa Spółdzielnia Pracy.

Miasto Skarżysko-Kamienna dzięki dogodnemu położeniu, przewidywalnym i stabilnym warunkom prowadzenia działalności gospodarczej, wzrostowi nakładów na infrasktrukturę otoczenia biznesu, ulgom podatkowym dla pracodawców, jest dobrym miejscem do inwestowania.

Potwierdzeniem tego jest wyróżnienie Skarżyska-Kamiennej w IV i V edycji konkursu "Gmina Fair Play" tytułem i certyfikatem "Gmina Fair Play - Certfikowana Lokalizacja Inwestycji 2005 i 2006".