"Uciekinierzy z PRL" to nazwa wystawy czasowej, którą do 31 marca można obejrzeć w budynku Muzeum im. Orła Białego przy ul Słonecznej 90 w Skarżysku-Kamiennej. Wystawa składa się 40 plansz prezentujących liczne zdjęcia, plany, mapy oraz dokumenty pochodzące ze zbiorów ponad 20 archiwów państwowych, muzeów, agencji prasowych i fotograficznych, a także osób prywatnych. Kolejne bloki panelowe ukazują tło polityczne i etapy laicyzacji, sekularyzację przestrzeni publicznej, życia społecznego, prywatnej sfery życia obywatela, obrzędowość socjalistyczną oraz nowe święta i obyczaje. Wystawę możemy obejrzeć dzięki uprzejmości katowickiego oddziału IPN.

Jednym z elementów systemu komunistycznego w Polsce było odebranie obywatelom możliwości wyjazdu z kraju. Zamknięcie granic państwa i izolacja od wpływów „zewnętrznych” prowadzić miały do przejęcia przez władzę pełnej kontroli nad społeczeństwem. Wobec faktu zablokowania drogi swobodnej emigracji osoby, które z różnych względów nie widziały możliwości dalszego życia w Polsce Ludowej, podejmowały decyzję o wydostaniu się z kraju nielegalnie.

Na ucieczkę z Polski decydowały się osoby reprezentujące najróżniejsze grupy i środowiska społeczne. Dla wielu była to forma sprzeciwu lub oporu wobec komunistycznej rzeczywistości. W okresie największego terroru organów bezpieczeństwa stanowiła często jedyną alternatywę wobec groźby aresztowania. W kolejnych dekadach obok prześladowań politycznych o opuszczeniu kraju coraz częściej decydowały względy natury ekonomicznej. Wśród uciekinierów znajdowały się również osoby, które współtworzyły komunistyczny aparat władzy lub były jego beneficjentami – wysocy urzędnicy państwowi i partyjni, oficerowie organów bezpieczeństwa i Ludowego Wojska Polskiego, dyplomaci. Ich ucieczki zarówno w kraju jak i za „żelazną kurtyną” wzbudzały prawdziwą sensację, a oni sami z reguły cieszyli się dużym zainteresowaniem mediów. Nie zawsze zasłużenie jak pokazuje przypadek zbiegłego w grudniu 1953 r. płk. Józefa Światły, jednej z najważniejszych postaci stalinowskiego aparatu represji.

Ogółem w latach 1948-1989 z ludowej ojczyzny zbiegło dwóch generałów: Izydor Modelski, Leon Dubicki oraz pięciu pułkowników LWP: Paweł Monat, Władysław Tykociński, Klemens Nussbaum, Włodzimierz Ostaszewicz i Ryszard Kukliński. Sensację wzbudziła zwłaszcza ucieczka w czerwcu 1959 r. płk. Pawła Monata, szefa Wydziału Ataszatów Wojskowych w II Zarządzie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, gdyż wraz z nim opuściła kraj jego żona, która była przybraną córką ówczesnego przewodniczącego Rady Państwa Aleksandra Zawadzkiego