W poniedziałek, 3 czerwca, w Miejskim Centrum Kultury w Skarżysku-Kamiennej odbyła się uroczysta sesja Rady Miasta Skarżyska-Kamiennej z okazji 90. rocznicy nadania Skarżysku-Kamiennej praw miejskich.

Wśród zaproszonych na sesję znaleźli się m.in. skarżyscy parlamentarzyści, przedstawiciele władz województwa, przedstawiciele władz powiatów: skarżyskiego i koneckiego, przedstawiciele władz gmin z powiatu skarżyskiego, przedstawiciele jednostek podległych miastu, przedstawiciele największych skarżyskich przedsiębiorstw i mieszkańcy Skarżyska.
Sesję otworzył Przewodniczący Rady Miasta Skarżyska-Kamiennej Andrzej Dąbrowski. Po powitaniu wszystkich przybyłych,  przewodniczący przypomniał treść rozporządzenia wydanego przez Radę Ministrów 28 grudnia 1922 r. (wchodzącego w życie 1 stycznia 1923 r.) na mocy którego, Kamienna stała się gminą miejską - 161 miastem II RP.
Potem głos zabrał prezydent Roman Wojcieszek. Prezydent przybliżył zgromadzonym na sesji najważniejsze fakty z historii Skarżyska.

Oto treść jego przemówienia

„Szanowni Państwo!

Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 1922 roku z osady Kamienna stanowiącej dotychczas samodzielną gminę wiejską oraz gruntów rządowych Milica – Pastwisko utworzona została gmina miejska Kamienna z siedzibą własnego zarządu w Kamiennej. Uzyskanie praw miejskich było ukoronowaniem kilkuletnich starań władz gminy prowadzonych często z niezwykłą determinacją. Szczególną rolę odegrali tu radni wykonujący swój mandat w latach 1918-1922, a wśród nich prawdziwy „ojciec miasta”, autor szeregu inicjatyw „miastotwórczych” – Andrzej Bałtruszajtis. Status miasta starano się uzyskać w rozmaity sposób: od wysyłania petycji i delegacji do władz powiatowych i centralnych, po próbę tworzenia faktów dokonanych jakimi były przeprowadzone 24 listopada 1918 r. wybory do Rady Miejskiej. Zorganizowano je zgodnie z ordynacją wyborczą przygotowaną przez lokalną Komisję Wyborczą pod przewodnictwem Kazimierza Węgrzeckiego. Tuż po przeprowadzonych wyborach ukonstytuował się zarząd miasta, jednak władze państwowe nie zalegalizowały tej formy działań. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, na skierowany przez gminę memoriał „dotyczący umiastowienia osady i uznania rady” zareagowało negatywnie. Wybory do Rady Miasta zostały unieważnione, a Kamienna nadal pozostała osadą o statusie gminy wiejskiej.

            Przełom nastąpił w roku 1920, kiedy zaczęła obowiązywać ustawa w przedmiocie zaliczania osad wiejskich w poczet miast oraz zmiany granic miast na obszarze byłego zaboru rosyjskiego. Regulacja zawarta w ustawie precyzowała procedury i pozwalała inicjatorom „umiastowienia” Kamiennej podjąć skuteczne działania. Już 23 stycznia tego roku radny Andrzej Bałtruszajtis, na Zgromadzeniu Gminnym, złożył wniosek „by poczynić starania u odnośnych władz o przemianowanie osady Kamienna w miasto”. W dniu 3 lutego wniosek tej samej treści został zaakceptowany przez radnych na posiedzeniu Rady Gminy i przesłany do władz powiatowych w Końskich. Te zadziałały bardzo szybko. Wydział Powiatowy i Sejmik Konecki na posiedzeniach w dniach 8 marca i 12 kwietnia 1920 roku postanowiły utworzyć z dotychczasowej osady, stanowiącej samodzielną gminę wiejską – MIASTO KAMIENNA. Postępowania proceduralne trwały jeszcze wiele miesięcy, ale decyzje zapadłe na szczeblu powiatu były kluczowe i pozwoliły Prezesowi Rady Ministrów podpisać wspomniane wcześniej rozporządzenie przyznające Kamiennej rangę miasta. Rozporządzenie weszło w życie z dniem 1 stycznia 1923 roku. Kamienna stała się 161 miastem w Rzeczypospolitej Polskiej.

Szanowni Państwo!

90 lat temu osada Kamienna z pewnością zasługiwała na miano miasta. Pod względem demografii, urbanistyki i rozwiniętych stosunków społeczno-gospodarczych miała bezsprzecznie miejski charakter. Liczyła ponad 10 tysięcy ludności zamieszkującej przestrzeń kształtowaną zgodnie z obowiązującym planem regulacyjnym. Zabudowa posadowiona była wzdłuż wyznaczonych ulic i na 1/3 powierzchni miała charakter zabudowy gęstej. Stanowiło ją 750 budynków w tym 45 piętrowych. Mieszkańcy żyli z pracy w zakładach przemysłowych i usługowych, a tylko dla nielicznych źródłem dochodów była praca w rolnictwie.

Na progu „umiastowienia” osada Kamienna posiadała: Zakłady żelazne i emaliernię „Kamienna”, Zakłady żelazne i stalownię „Skarżysko”, Zakłady żelazne i emaliernię „Nowy Bzin,” cementownię, fabrykę żelaza Stanisława Zająca, pilnikarnię Sosnowskiego, fabrykę farb, osełczarnię, dwa tartaki, dwa młyny motorowe, trzy warsztaty mechaniczne, pięć warsztatów stolarskich, kaflarnię, dachówczarnię, rzeźnię, 230 sklepów różnego rodzaju,
Okręgowy Związek Kooperatyw Kolejowych Dyrekcji Radomskiej, Towarzystwo Pożyczkowo – Oszczędnościowe, Stowarzyszenie „Pomoc”, Stowarzyszenie „Łącznik” z filiami, resursę rzemieślniczą, Stowarzyszenie „Jedność”, warsztaty szewskie, targ z przestrzenią 12-to morgową na rozbudowanie hal, stację węzłową z warsztatami mechanicznymi. Ponadto posiadała ochronkę, 7-mio klasową szkolę powszechną do której uczęszczało 1200 dzieci, średnią szkołę techniczną kolejową i 8-mio klasowe gimnazjum do którego uczęszczało 450 uczniów.

Szanowni Państwo!

Osada Kamienna dała początek dzisiejszemu miastu Skarżysku –Kamiennej. Organizm miejski powstał w wyniku decyzji władzy, stanowiącej o randze osadnictwa, a nie był efektem lokacji miejskiej jak to czyniono przez setki lat wcześniej. Dlatego Skarżysko jest inne. Miasta o znacznie dłuższym rodowodzie, takie jak sąsiedzkie Końskie, Szydłowiec czy Wąchock mają typowe, miejskie założenia urbanistyczne z centralnie położonym rynkiem i rozchodzącymi się od niego ulicami. Późniejszy rozwój przestrzenny tych miast sprowadzał się do rozbudowy wokół starego centrum. Tymczasem rozwój Skarżyska polegał na przyłączeniu i „umiastowieniu” kolejnych osad wiejskich. Dlatego u nas brakuje rynku, nie ma wyodrębnionego centrum typu starówki, a poszczególne osiedla, niekiedy oddzielone są od siebie obszarami niezabudowanymi, często stanowiącymi grunty rolne, a nawet leśne.

Inną konsekwencją jest relatywnie duża, w stosunku do liczby mieszkańców, powierzchnia miasta i duży odsetek terenów zalesionych. Ta sytuacja ma dobre i złe strony. Niewątpliwym plusem jest posiadanie przez miasto potencjalnych rezerw terenowych, minusem są wyższe koszty związane z budową potrzebnej infrastruktury komunalnej.

Szanowni Państwo!

Nasza miejska historia nie jest długa, liczy raptem 90 lat. Ale osadnictwo na terenach dzisiejszego miasta jest zdecydowanie starsze, istniało tu od setek lat. Historycy przyjmują, że w wieku XII mamy potwierdzone istnienie: Skarżyska, Bzina i Żyrcina, czyli dzisiejszego Rejowa. Ich historia splotła się z dziejami najznakomitszych ówczesnych rodów rycerskich: Odrowążów, Lisów i Powałów, którzy byli ich właścicielami. W XII i XIII wieku osady te weszły w skład fundacji klasztoru cystersów z Wąchocka. Do końca XV wieku ukształtował się typ osadnictwa „wyspowego” z funkcjonującymi obok wcześniej wymienionych Bzina i Żyrcina, jeszcze Skarżyskiem Rycerskim, Pogorzałem i Posadajem. Cysterskie Bzin i Żyrcin szybko stały się ośrodkami hutniczymi, ponadto w Bzinie i Posadaju funkcjonowały młyny, a w całym rejonie rozpoczęto eksploatację kamienia potrzebnego zarówno do budowy obiektów hutniczych jak i podmurówek i elementów hydrotechniki młyńskiej. W wieku XV wykrystalizowały się również stosunki własnościowe. Południowa część dzisiejszego miasta należała do cystersów wąchockich, natomiast północna do rodziny Szydłowieckich herbu Odrowąż. Granicą była rzeka Kamienna. W następnych wiekach następował rozwój osadnictwa. Niewątpliwym impulsem do rozwoju były lokacje miejskie Szydłowca i Wąchocka. Przybywało osad, gęstniała sieć dróg. Znacząco zwiększyła się liczba ludności i jej aktywność w rozmaitych dziedzinach życia. Funkcjonowanie w pobliżu powstałych miast z pewnością wiązało miejscową ludność w wymianę handlową.

Do końca XVIII wieku powstały wszystkie historyczne osady, które dzisiaj stanowią osiedla na terenie miasta Skarżyska-Kamiennej. W dobrach Szydłowieckich; a później Radziwiłłów były to: Kamienna, Milica, Szczepanów i Ciurów, z kolei w dobrach cysterskich Łyżwy, Usłów i Nowy Młyn.    

Szanowni Państwo!

Każdy jubileusz jest okazją do zadumy nad przeszłością, do oceny wydarzeń, szukania przeszłych sukcesów czy analizy porażek. Taka 7refleksja wstecz jest nam potrzebna. Może nam wiele kwestii wyjaśnić, dać wiedzę, dzięki której łatwiej podejmować decyzje dziś, może nas po ludzku wzmocnić w dążeniu do realizacji wyznaczonych celów.

Z pewnością długa i niekiedy tajemnicza historia ziemi skarżyskiej może fascynować i uczyć wszystkich, którzy postanowią ją zgłębiać. Mamy w niej liczne przykłady mądrych, ludzkich działań i szczęśliwych splotów okoliczności losowych, ale mamy też okresy złe, niosące nieszczęścia.

Nie wiemy jakie były początki osadnictwa na obszarze miasta. Niewykluczone, że zbiegły się w czasie z tworzeniem pierwszego państwa Piastów. Brak źródeł pisanych i materiału archeologicznego nie pozwala stwierdzić czy pierwszymi osadnikami byli górnicy i hutnicy, kupcy czy może rycerze broniący granic jakieś ówczesnej organizacji plemienno –państwowej. Wiemy natomiast, że przez setki lat o dostatku naszych przodków decydowały występujące tu bogactwa naturalne. Były nimi rudy żelaza, potężne lasy, siła rzeki Kamiennej i jej dopływów: Kamionki, Oleśnicy i Bernatki, które pozwalały na funkcjonowanie wielu osad hutniczych wchodzących w skład Zagłębia Staropolskiego.

Kiedy w końcu XIX wieku hutnictwo oparte na węglu drzewnym zaczęło upadać, dostaliśmy dar w postaci lokalizacji ważnego i wielkiego węzła oraz warsztatów kolejowych. Jestem przekonany, że bez kolei pozostalibyśmy wiejskimi osadami z przeszłością górniczo – hutniczą, jakich wiele w okolicy. Kolej spowodowała intensywny rozwój. Pojawiły się inwestycje w nowocześniejszy przemysł, tworzyły się nowe miejsca pracy, napływali ludzie chcący pracować i chcący tę pracę organizować. Najbardziej skorzystała Kamienna, która w krótkim czasie stała się silnym ośrodkiem gospodarczym z powodzeniem pretendującym do roli miasta. Można śmiało postawić tezę, że o powodzeniu późniejszego miasta Skarżyska – Kamiennej zdecydowała lokalizacja węzła kolejowego. Kolejne, niezwykle istotne dla miasta decyzje dotyczące lokalizacji Fabryki Amunicji czy spółki ZEORK nie miałyby miejsca bez wcześniej zbudowanego węzła kolejowego.

Wielkie inwestycje centralne były głównym motorem rozwoju gospodarczego naszego miasta. Dawały ludziom pracę i szansę rozwoju. Osada Kamienna i miasto Skarżysko-Kamienna były prawdziwymi „tygrysami” rozwoju. Pojawienie się w krótkim czasie wielu fachowców – specjalistów zmieniło na korzyść strukturę społeczną miasta. W okresie międzywojennym na niespotykaną skalę rozwinął się ruch obywatelski. Wielu mieszkańców działało w rozmaitych stowarzyszeniach i instytucjach o charakterze społecznym i patriotycznym.

Największe zło przyszło do nas we wrześniu 1939r. Może dlatego, że w okresie międzywojennym byliśmy społecznością wyjątkowo usposobioną propaństwowo. W czasie okupacji spotkała nas okrutna kara. Już w lutym 1940 r. rozstrzelano 366 wybitnych obywateli miasta. W następnych miesiącach i latach życie stracili następni. Teza, że mieszkańcy Skarżyska poddawani byli znacznie silniejszym represjom niż miało to miejsce w innych miastach jest prawdziwa. Okupant bał się nas bardziej i dlatego mordował.

Trudno ocenić okres PRL-u. Nie sposób zauważyć osiągnięć związanych z rozwojem gospodarczym i realizację postulatu powszechnego zatrudnienia, dającym tak ważne dla ludzi poczucie bezpieczeństwa materialnego. W tej sytuacji wielu z nas zwracało mniejszą uwagę na mankamenty systemu przejawiające się w ograniczeniach swobód demokratycznych, kłopotach w zaopatrzenie i rozmaitych dysfunkcjach społeczno-gospodarczych wynikających z realizacji gospodarki planowej.

Od blisko ćwierćwiecza żyjemy w Polsce wolnej. Do zarządzania sferą publiczną powrócił samorząd terytorialny dzięki któremu społeczności ludzkie mogą znów być aktywne. Ale przeżywamy też trudny okres transformacji gospodarczej i społecznej. Musimy być cierpliwi, aktywni i pracowici, a wtedy oczekiwane zmiany przyjdą szybciej.

Każdy z nas ma dwie ojczyzny. Tę wielką – Polskę i małą – krainę pochodzenia, nasze rodzinne miasto, dom.

Nasze miasto to nasz wspólny dom. Postarajmy się wszyscy, aby był to dom szczęśliwy. Stwórzmy dom, w którym dba się o wychowanie i edukację jego najmłodszych pokoleń. Taki, w którym się pomaga najsłabszym, starszym i chorym. Poprzez działalność społeczną, kulturalną czy choćby zwykłą sąsiedzką życzliwość możemy uczynić nasze życie lepsze.

Obchodzimy dzisiaj swoje urodziny, więc czas na życzenia. Pozwólcie, że złoże je w imieniu swoim i waszym. Oby w naszym mieście spełniły się piękne marzenia nas wszystkich. Byśmy żyli spokojnie, dostatnio i szczęśliwie. Byśmy pozostawili następnym pokoleniom naszą małą ojczyznę jeszcze piękniejszą. I obyśmy mogli się spotkać na kolejnych urodzinach naszego zacnego grodu.”  

Po przemówieniach okolicznościowych zaproszonych gości i ich życzeniach, głos zabrał prof. W. Iwańczak, który przybliżył wszystkim zgromadzonym zakres tematyczny wydanej z okazji jubileuszu monografii Skarżyska-Kamiennej.
W części artystycznej - młodzież z Gimnazjum nr 1 przedstawiła inscenizację historyczną - pierwszej sesji Rady Miasta Kamiennej, która odbyła się dokładnie 90 lat temu – 3 czerwca 1923 r..
Uroczystą sesję uświetnił również koncert  w wykonaniu solistów i zespołu instrumentalnego pod dyr. Krzysztofa Długosza z Państwowej Szkoły Muzycznej im. Z Noskowskiego w Skarżysku-Kamiennej.

Oczywiście na urodzinach nie mogło zabraknąć jubileuszowego tortu.
Ponadto każdy z uczestników sesji otrzymał wydaną przez gminę z okazji 90. lecia Monografię Skarżyska-Kamiennej.
Była to sesja, która zainaugurowała jedynie obchody 90. lecia w mieście. Przez cały rok będą odbywały się bowiem różne wystawy, debaty, koncerty. Ich organizatorami nie jest tylko Urząd Miasta, ale przede wszystkim mieszkańcy, instytucje, różne organizacje samorządowe. Ideą tego jubileuszu jest bowiem to, aby jak najwięcej z nas włączyło się w jego obchody. Abyśmy mogli poznać naszą historią, miejsca i ludzi, którzy tu niegdyś mieszkali.
Obchody jubileuszowe zakończy uroczysta sesja RM, która odbędzie się w grudniu